Snake

Ramakanta Samantaray

Translated by Sailen Routray

Three Old Ladies (1916) by Jēkabs Kazaks  (1895 - 1920)
Photo credit - commons.wikimedia.org

A snake.

Seeing a snake,

I took a couple of steps back.

You said, "Shoo!

Where is the snake?

It's a rope!"

You swept the rope away

with your legs

and moved ahead.

Now the snake hisses.

The rope has turned into a snake.

You are calling me

with a lot of affection,

that I know.

Try and understand my state though.

It is not possible to move ahead.

There is a snake on the road.

The snake has raised its hood

and lies astride the path.

Note: The Odia original of this translated poem is sourced from the poetry collection 'Asaranti rekhachitra', published in 2022 by Bhubaneswar-based publication house Barsha Publication. The poet Ramakanta Samantaray, born in 1972, has studied painting at the Bibhuti Kanungo College of Art and Craft (Bhubaneswar), and Odia Literature and Language at the Utkal University (Bhubaneswar). His doctoral work was a meditation on contemporary theatre in Odia. With this combination of literature, language, and the visual arts, he has been constantly working to create hybrid narratives. Apart from being a painter, he has also published fifteen books, including collections of poems and short stories, and novels. He has written and published articles on art, artists, and monographs in Odia. He presently lives and works in Bhubaneswar. 

ଶୀର୍ଷାରେ ମାଇନର ପାଠ

ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

୧୯୦୧ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ବ୍ରିଟିଶ ଗ୍ୟାଜେଟିଅରରେ ମୟୁରଭଞ୍ଜର ମାନଚିତ୍ର
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

ନିଜ ଗାଁ ପାନ୍ଧଡ଼ାର ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପାଠ ପଢ଼ା ସରିଲା; ‘ଭୋଳା ଶତପଥି’ଙ୍କର ପୁଅ ବସନ୍ତ ବାବୁ (ପରେ ସାହିତ୍ୟିକ ଭାବରେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ବସନ୍ତ ଶତପଥୀ) ୟୁ.ପି. ପରୀକ୍ଷାରେ ମୟୂରଭଞ୍ଜ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ହୋଇ ମାସକୁ ପାଞ୍ଚ ଟଙ୍କାର ବୃତ୍ତି ପାଇଲେ । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ତୃତୀୟ ଦଶକରେ, ରାଜୁଡ଼ା ସମୟରେ ପାଞ୍ଚ ଟଙ୍କା କିଛି କମ୍ ନଥିଲା; ମାତ୍ର ପାଠପଢ଼ା ଥିଲା ଭାରି ମହରଗିଆ । 

ଘରେ ବିଚାର ପଡ଼ିଲା ଯେ ମାଇନର ପଢ଼ିବା ପାଇଁ ପୁତ୍ରମଣି ଯିବେ କୁଆଡେ଼ - ଶୀର୍ଷା ନା ବାରିପଦା । ଶୀର୍ଷାରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେବ ଟଙ୍କା ସାତଟି; ବାରିପଦାର ଇସ୍କୁଲ ଟାଣିବ ଦଶ ଟଙ୍କା ମାସକୁ । ଘରର ଆର୍ଥିକ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଚାହିଁ ସ୍ଥିର ହେଲା ଯେ ସେ ଯିବେ ଶୀର୍ଷା: ଇଆଡେ଼ ବଡ଼ମାନେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲେ ଓ ସିଆଡ଼େ ବୃତ୍ତିଧାରୀ ବୋବାଳି ଛାଡ଼ିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । 

ଏକେ ତ ଶୀର୍ଷାରେ କେହି ଚିହ୍ନାଜଣା ନଥିଲେ; ବାରିପଦାରେ ଥିଲେ ପାନ୍ଥଡ଼ାର ହରି, ଶିରୀଷ, ନାରଣ ଓ ପଦୁ ଇତ୍ୟାଦି । ଶୀର୍ଷାର ହେଡ଼୍ ମାଷ୍ଟର ରଘୁନାଥ ରଣାଙ୍କୁ କୁଆଡ଼େ ଗରଭିଣୀ ଗାଈ ବାଟ ଛାଡ଼ିଦିଏ । ମାଡ଼ ମାରିବାରେ ସେ ଓସ୍ତାଦ ଥିଲେ; ‘ରଣା’ଏ ସେତେବେଳକୁ ଗୋଟାଏ ପିଲାର ମୁଣ୍ଡରେ ସିଲଟ ଭାଙ୍ଗି ଛାତ୍ରବଧ ପୂଣ୍ୟ ଅର୍ଜନ କରିସାରିଥାଆନ୍ତି । 

ବସନ୍ତ ବାବୁଙ୍କର ଭେମ୍ବାରଡ଼ିର ଏହାଥିଲା ପ୍ରେକ୍ଷାପଟ । ଶେଷକୁ ପାନ୍ଥଡ଼ାର ହେଡ଼୍ମାଷ୍ଟରଙ୍କୁ ପଚରାଗଲା । ସେ ମଧ୍ୟ ଶୀର୍ଷା ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେଲେ ।

ଅତଏବ୍, ବସନ୍ତ ବାବୁ ଉଣେଇଶି ପଚିଶି ସାଲ୍‌ର ମାର୍ଚ୍ଚ ଦୁଇ ତାରିଖ ଦିନ ଭିଡ଼ା ହୋଇଗଲେ ଶୀର୍ଷା । ଏହି ଦିନ ଯୁକ୍ତରାଜ୍ୟ ଆମେରିକାର ହାଇୱେ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଉଦ୍‌ଘାଟନ ହେଲା । ଯଦିଓ ବସନ୍ତ ବାବୁ, କିମ୍ବା ତାଙ୍କର ବାପା ‘ଭୋଳା ଶତପସ୍ତି’ କିମ୍ବା 'ରଣା', କେହି ମଧ୍ୟ ଏ ବିଷୟରେ ଜାଣିଥିବାର ସମ୍ଭାବନା କମ୍ । 

ଯାତ୍ରା ନିମନ୍ତେ ସଜିଲ୍ ହୋଇଥିଲା ବାଉଁଶର ପେଡ଼ି । ପେଡ଼ିରେ ରହିଲା ମୁଢ଼ି, ଚୁଡ଼ା, ଚେନି, ଉଇଲ୍ ପିଆଜ ଆଉ ବିଡ଼ାଏ ଶାଳ ଦାନ୍ତକାଠି । ସାଥିରେ ଗଲା କନ୍ଥାଟିଏ, ଝୋଟବୁଣା ସତରଞ୍ଜି ଗୋଟିଏ, କଂସା ଥାଳି, ପିତ୍ତଳ ବେଲା, ଗୋଟିଏ ଧୋତି ଆଉ ଦାନୁଆ ଗାମୁଛାଟିଏ । 

ଯାତ୍ରା ପାଇଁ ବାବୁ ପିନ୍ଧିଥିଲେ, ତିନି ପିସ୍ତଲ୍ ମାର୍କା ବାଇଗଣୀ ଧଡ଼ିବାଲା ଛଅ-ଗଜିଆ ଧୋତି ଆଉ ତାହା ସହିତ ବେକ-ବନ୍ଦ୍ ହାଟୁଆ କୋଟ୍; ଗେଞ୍ଜି ନାହିଁ କି ସାର୍ଟ ନାହିଁ । ହାତରେ ରୂପାର ବଳା । କାନରେ ନୀଳ ରଙ୍ଗର କାଚଜଡ଼ିତ ସୁନାର ଫୁଲ । ଆଙ୍ଗୁଠିରେ ରୂପାର ମୁଦି । ପାଦ ଲଙ୍ଗଳା ।

ସ୍କୁଲ୍‌ରେ ପହଞ୍ଚି ନାଁ ଲେଖାଇ ସାରିଲା ପରେ ବାପା, ଭାଇ ଘର ଛାଡ଼ିଗଲା ବେଳକୁ ବସନ୍ତ ବାବୁଙ୍କର ଭେମ୍ବାରଡ଼ି । ସେଦିନ ରାତିର ଭୋଜନ ହେଲା ବାରପ୍ରକାରର ମିଶାମିଶି ଚାଉଳରେ ରନ୍ଧା ଭାତ, ମଶୁରି ଡ଼ାଲି ଆଉ ମଟର ଝୋଳ । 

ତାହା ପରଦିନ ସକାଳୁ ଉଠି ଶଉଚ ପାଇଁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ିଲା ପାଖର ସୁବର୍ଣ୍ଣରେଖା ନଈକୁ । ପାଣି ଯାଇଁ ଶହେ ହାତ ତଳେ  । ଗାଧୁଆ, ଶୌଚ ଓ ବଗିଚା କାମର ପାଣି ପାଇଁ ଏଠାକୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା । 

ବସନ୍ତ ବାବୁଙ୍କର ସୌଭାଗ୍ୟକୁ ହନ୍ତସନ୍ତ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଲା ନାହିଁ । ପିଲାଙ୍କର ଦେହ ଖରାପ ହେଲେ ହେଡ଼୍ ପଣ୍ଡିତ ବୈକୁଣ୍ଠନାଥ ମିଶ୍ର ବାପା ମାଙ୍କଠାରୁ ବଳି ସେବା ଶୁଶ୍ରୁସା କରନ୍ତି । 

ଶୀର୍ଷାରେ ଭଲ ପଢ଼ୁଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ତଥା ସହପାଠୀ ଓ ଶିକ୍ଷକମାନେ ଭଲ ପାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଥରେ ପାନ୍ଧଡ଼ା ଆସିଲେ ଶତପଥୀଏ ଆଉ ଶୀର୍ଷାକୁ ନ ଗଡ଼ନ୍ତି । ଗଲାବେଳକୁ ବାଲିଙ୍ଗି ଦେଖେଇଲେ ବାପାଙ୍କର ଧମକାଣ ଖାଇ ଶେଷକୁ ବିଦାୟ ନିଅନ୍ତି ।

ଶୀର୍ଷାରେ ପଢ଼ୁଥିଲାବେଳେ ବସନ୍ତ ବାବୁ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ନାଟକ ଦେଖିଲେ । ଦେଖିଥିବା ପ୍ରଥମ ନାଟକ ଦୁଇଟି ହେଲା ‘କୋଣାର୍କ’ ଓ ‘ପର୍ଶୁରାମ ମାତୃହତ୍ୟା’ । କଳଗାଉଣା ବି ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ସେଇଠେଇଁ ଶୁଣିଲେ । 

ହେଲେ ସେଠି ଖାଇବା ପିଇବାରେ ଭାରି ଅସୁବିଧା । ପନିପରିବା କିଛି ମିଳେ ନାହିଁ । ଖାଲି କୁନ୍ଦୁରି, ବାଇଗଣ ଓ ଆଳୁ । ସକାଳ ଜଳଖିଆ ହେଲା ନିରୋଳା ମୁଢ଼ି । ତାହା ପୁଣି ବାସି, ସେମେଟା, ଗନ୍ଧିଆ, ଯାହାକୁ ବିନା ଦୁଧ କି ଦହିରେ ଖାଇବାକୁ ପଡେ଼ । 

ସ୍କୁଲ୍ ଛୁଟି ହେଲାବେଳକୁ ଭୋକ । ହେଲେ ବାଘ ଭଳି ଭୋକ ସହିତ ଡାଲିପାଣି ଆଉ କୁନ୍ଦୁରି ସିଝା ନଗେଇ ବଗଡ଼ା ଭାତ ଖାଇବାକୁ ମନ ଡାକେ ନାହିଁ । ଅନେକ ସମୟରେ କିଣି ଲଙ୍କା ମରିଚ ସହ ମୁଢ଼ି ଆଉ ସୋଲାଭଜା ଖିଆଯାଏ । 

ଶନିବାରେ ଓ ମଙ୍ଗଳବାରେ ଦିନ ପରମା ଓ ରାଜୁ ଗୁଡ଼ିଆ ମିଠେଇ ପସରା ଧରି ଆସନ୍ତି । ସେଦିନ ଖାଇବାଟା ଟିକେ ଜମେ । ଦୁଇ ପଇସାରେ ଯୋଡ଼ିଏ ବଡ଼ ବଡ଼ ଜିଲାପି ଜଳଖିଆ ଭାବରେ ଖାଇଦେଲେ ଭାତ ଖାଇଲା ବେଳ ଯାଏଁ ଟାଣି ହୋଇଯାଏ  ।

ପାଞ୍ଚ ଟଙ୍କା ବୃତ୍ତି । ସେଥିରୁ ଦୁଇ ଟଙ୍କା ମେସ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ । ଟଙ୍କାଏ ଟିଉସନ ପାଇଁ । ଆଉ ଟଙ୍କାକର ଜିଲାପି । ମିଠା ଖାଇ ଖାଇ ଶୀର୍ଷା ଛାଡ଼ିଲା ବେଳକୁ ଦେହସାରା କାଛୁ । 

ମାଇନର ସରିଲା ଓ ତା'ପରେ ଶତପଥୀଏ ଯାଆନ୍ତି ବାରିପଦା ହାଇସ୍କୁଲ ପଢ଼ା ପାଇଁ । ହେଲେ ତାହା ଆଉ ଏକ ଉପାଖ୍ୟାନ ।

ଟୀକା: ଏହି କ୍ଷୁଦ୍ର ପ୍ରବନ୍ଧଟିର ଉପାଦାନ ୨୦୦୮ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ବସନ୍ତ ଶତପଥୀଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ 'ମନେପଡ଼େ' ରୁ ସ‌ଙ୍ଗୃହିତ । ବହିଟିର ସମ୍ପାଦକ ହେଲେ ସୁମନ୍ୟୁ ଶତପଥୀ ଓ ପ୍ରକାଶକ ହେଲେ ଭୁବନେଶ୍ୱରସ୍ଥ ସଂସ୍ଥା ଶିକ୍ଷାସନ୍ଧାନ । ଲେଖାଟି ପ୍ରଥମେ ପାକ୍ଷିକ ପତ୍ରିକା 'ସମଦୃଷ୍ଟି' ଛାପିଥିଲେ । 

Tell the truth 

Ramakanta Samantaray

Translated by Sailen Routray

Sun setting behind a wild mute swan at Lake Geneva
Photo credit: commons.wikimedia.org/Giles Laurent

The flower had bloomed.

The flower, after blooming, had withered.

True.

The flower had bloomed,

was lost after withering and falling off.

So, even its smell has disappeared from the garden,

that's untrue. 

Do not tell me lies.

The front door is closed.

The window on the wall is shut.

Darkness fills the house.

True.

That inside the arrested darkness

held by by the closed door and the shut window

light is not sitting with its legs crossed,

that's untrue.

Do not tell me lies.

The friend who had come 

into the house 

went back following the same path.

True. 

The man who had come

into the house

is exactly the same one who went out,

that's untrue.

Do not tell me lies.

Now tell me, who is that man?

You or I?

Only this once, please tell the truth.

Do not tell lies.

Note: The Odia original of this translated poem is sourced from the poetry collection 'Asaranti rekhachitra', published in 2022 by Bhubaneswar-based publication house Barsha Publication. The poet Ramakanta Samantaray, born in 1972, has studied painting at the Bibhuti Kanungo College of Art and Craft (Bhubaneswar), and Odia Literature and Language at the Utkal University (Bhubaneswar). His doctoral work was a meditation on contemporary theatre in Odia. With this combination of literature, language, and the visual arts, he has been constantly working to create hybrid narratives. Apart from being a painter, he has also published fifteen books, including collections of poems and short stories, and novels. He has written and published articles on art, artists, and monographs in Odia. He presently lives and works in Bhubaneswar. 

ପୁଷ୍ପ ବର୍ଗ ୧୪

ପାଲି 'ଧର୍ମପଦ'ର ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

ଅନୁବାଦକ - ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

ଶାକ୍ୟମୁନି ବୁଦ୍ଧ (ଜାପାନୀ ଚିତ୍ରକଳା) 
ମେଟ୍ରୋପଲିଟାନ୍ ମ୍ୟୁଜିଅମ୍ ଅଫ୍ ଆର୍ଟ୍, ନ୍ୟୁ ୟର୍କ୍
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍/ ଏଚ୍‌. ଓ. ହାୱେମେୟର୍ ସଙ୍ଗ୍ରହ

ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

ସେହିପରି ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଶୀଳଯୁକ୍ତ ହୋଇ

ପରମାଦ ଶୂନ୍ୟ ହୋଇ ବିହାର କରଇ ।

ସମ୍ୟକଜ୍ଞାନକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ବିମୁକ୍ତ ସେ ଜନେ

ନ ଲଭଇ ମାର ଜାଣ ହେଳେ କଦାଚନେ ।୧୪।

ମୂଳ ପାଲି ପଦ

ତେସଂ ସମ୍ପନ୍ନସୀଳାନଂ ଅପ୍ପମାଦବିହାରିନଂ

ସମ୍ମଦଞ୍ଞାବିମୁତ୍ତାନଂ ମାରୋ ମଗ୍ଗଂ ନ ବିନ୍ଦତି ।।

ତେଷାଂ ସମ୍ପନ୍ନଶୀଳାନାମ୍ ଅପ୍ରମାଦବିହାରିଣାମ୍

ସମ୍ୟଗାଜ୍ଞାବିମୁକ୍ତାନାଂ ମାରୋ ମାର୍ଗ୍ଗଂ ନ ବିନ୍ଦତି ।୧୪।

ଅନୁବାଦକୀୟ ଟୀକା: ଏହି ଅଧମ ଅନୁବାଦକକୁ ପାଲି ଜଣା ନାହିଁ । ଏଣୁ ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦଟି ପାଇଁ ତାହାର ମୂଳ ସହାୟ ହେଲା  ପ୍ରଫେସର ପ୍ରହ୍ଲାଦ ପ୍ରଧାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ପାଲି ଧର୍ମପଦ' ଗ୍ରନ୍ଥଟି, ଯେଉଁଥିରେ ସେ ସଂସ୍କୃତ ରୂପାନ୍ତର ସହ ଓଡ଼ିଆ ଗଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିଯାଇଛନ୍ତି । ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କରଣ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଅନୁବାଦକ ୧୯୯୪ ମସିହାରେ କଟକସ୍ଥ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ଫ୍ରେଣ୍ଡ୍‌ସ୍‌ ପବ୍ଲିଶର୍ସ ଛାପିଥିବା ଦ୍ୱିତୀୟ ସଂସ୍କରଣଟି ବ୍ୟବହାର କରିଛି । ଏହା ଛଡ଼ା ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିବା ପାଇଁ 'ଦି ସେକ୍ରେଡ଼୍ ବୁକ୍ସ୍ ଅଫ୍ ଦି ଇଷ୍ଟ୍' ସିରିଜ୍‌ରେ ମାକ୍ସ୍ ମ୍ୟୁଲର୍‌ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ଦି ଧମ୍ମପଦ' ଇଂରାଜି ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ୨୦୧୩ ମସିହାରେ ରୁଟ୍‌ଲେଜ୍ ଛାପିଥିବା ସଂସ୍କରଣଟିର ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।

In between going and coming

Ramakanta Samantaray

Translated by Sailen Routray

Photo credit - A. R. Vasavi

The one who had said yes,

said no.

The one who had turned one back

now said yes and called one home.

Then mangoes returned to their panicles,

fishes to water,

clothes to their racks,

birds returned to the sky.

Lazy rivers said a clear no

to turn back.

 Flavours, dreams, anger, jealousy, 

fear, butterflies and snakes, etc., also

said they won't return to our conversations.

We also said 

we won't come back from Chandrabhaga 

before the moon sets.

Yes, we came back that day

only after the darkness was over,

by then the shadows had retired into the darkness

by then only the long legs of the tired days

were hanging down from the branches

of the trees of the night.

While coming back home

following a sliver of light

it felt in the middle of the road

that between you and I

one of us could not return

from the seashore that day. 

Note: The Odia original of this translated poem is sourced from the poetry collection 'Asaranti rekhachitra', published in 2022 by Bhubaneswar-based publication house Barsha Publication. The poet Ramakanta Samantaray, born in 1972, has studied painting at the Bibhuti Kanungo College of Art and Craft (Bhubaneswar), and Odia Literature and Language at the Utkal University (Bhubaneswar). His doctoral work was a meditation on contemporary theatre in Odia. With this combination of literature, language, and the visual arts, he has been constantly working to create hybrid narratives. Apart from being a painter, he has also published fifteen books, including collections of poems and short stories, and novels. He has written and published articles on art, artists, and monographs in Odia. He presently lives and works in Bhubaneswar.