ଅପ୍ରମାଦ ବର୍ଗ  ୯-୧୦

ପାଲି 'ଧର୍ମପଦ'ର ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

ଅନୁବାଦକ - ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

ପରମାଦଯୁକ୍ତ ସୁପ୍ତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ, 

ଅପ୍ରମାଦ ଜାଗ୍ରତରେ ଅଗ୍ରଗତି କରେ ।।

ଦୃତଗାମୀ ଅଶ୍ୱ ଗତି କରଇ ଯେପରି,

ଦୁର୍ବଳ ଘୋଟକ ପଛେ ଛାଡ଼ିଦେଇକରି । ୯।

ଅପ୍ରମାଦ ଗୁଣ ଦ୍ୱାରା ଦେବ ଅମରେଶ

ଦେବତାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ହୋଇଲେ ସେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।

ଅପ୍ରମାଦ ସଭିଙ୍କଠୁଁ ପ୍ରଶସ୍ତି ଲଭଇ,

ପରମାଦ ଜାଣ ସଦା ଗର୍ହିତ ଅଟଇ ।୧୦।   

ମୂଳ ପାଲି ପଦ

ଅପ୍ପମତ୍ତୋ ପମତ୍ତେସୁ ସୁତ୍ତେସୁ ବହୁଜାଗରୋ ।

ଅବଳସ୍ସଂ ବ ସୀଘସ୍ସୋ ହିତ୍ୱା ଯାତି ସୁମେଧସୋ ।୯।  

ଅପ୍ପମାଦେନ ମଘବା ଦେବାନଂ ସେଟ୍ଠତଂ ଗତୋ ।

ଅପ୍ପମାଦଂ ପସଂସନ୍ତି ପମାଦୋ ଗରହିତୋ ସଦା ।୧୦।

ଅନୁବାଦକୀୟ ଟୀକା: ଏହି ଅଧମ ଅନୁବାଦକକୁ ପାଲି ଜଣା ନାହିଁ । ଏଣୁ ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦଟି ପାଇଁ ତାହାର ମୂଳ ସହାୟ ହେଲା  ପ୍ରଫେସର ପ୍ରହ୍ଲାଦ ପ୍ରଧାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ପାଲି ଧର୍ମପଦ' ଗ୍ରନ୍ଥଟି, ଯେଉଁଥିରେ ସେ ସଂସ୍କୃତ ରୂପାନ୍ତର ସହ ଓଡ଼ିଆ ଗଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିଯାଇଛନ୍ତି । ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କରଣ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଅନୁବାଦକ ୧୯୯୪ ମସିହାରେ କଟକସ୍ଥ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ଫ୍ରେଣ୍ଡ୍‌ସ୍‌ ପବ୍ଲିଶର୍ସ ଛାପିଥିବା ଦ୍ୱିତୀୟ ସଂସ୍କରଣଟି ବ୍ୟବହାର କରିଛି । ଏହା ଛଡ଼ା ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିବା ପାଇଁ 'ଦି ସେକ୍ରେଡ଼୍ ବୁକ୍ସ୍ ଅଫ୍ ଦି ଇଷ୍ଟ୍' ସିରିଜ୍‌ରେ ମାକ୍ସ୍ ମ୍ୟୁଲର୍‌ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ଦି ଧମ୍ମପଦ' ଇଂରାଜି ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ୨୦୧୩ ମସିହାରେ ରୁଟ୍‌ଲେଜ୍ ଛାପିଥିବା ସଂସ୍କରଣଟିର ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି । 

Bharati Matha

Ramakanta Samantaray and Sailen Routray

Bharati Matha (From 'Hindu Monastic Life')

Amongst the mathas of Bhubaneswar, Bharati Matha is the oldest. It is also known as 'Sadavrata Matha'. It is also considered one of the major monasteries of the city belonging to the 'Bharati' sampradAya of the dasanAmi monastical sect instituted by Shankaracharya. 

This matha is surrounded by a stone wall that stands 10 feet high and 240 feet long. These walls enclose a space that is around 57, 600 square feet. One fourth of this area is occupied by a double-storied rectangular building constructed with stones, that measures 80 feet by 110 feet. 

Its inner courtyard houses a Kamakhya temple. The rest of the compound of the matha has quarters for servitors of the monastery, a cowshed and a burial place for the ascetics who have headed the institution.

Bharati Math is at least as old as the Lingaraj Temple. Some sources date it to the seventh century AD. On Yama Dwitiya, during the Dola festival in spring, deities from Lingaraj Temple visit the Bharati monastery. 

These deities also visit the matha during the Seetala Sashthi festival (the marriage of Shiva and Parvati held in summer) and the fourth day after this marriage. This matha was once an important place on the itinerary of Naga sadhus during the Rath Yatra festival. 

Reference

Miller, D.M. and Wertz, D.C., 1976. Hindu monastic life: The monks and monasteries of Bhubaneswar. McGill-Queen's Press-MQUP.

ଛକ

ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର ପାଖ ଏଗ ଗଳିର ଦୃଶ୍ୟ (୨୦୦୭ ମସିହାର ଆଲୋକଚିତ୍ର)
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍/ ଜି. ୟୁ. ଟୋଲକିଏନ୍

ମୁଁ ପୁରୁଣା ବସଷ୍ଟାଣ୍ଡରୁ ଫେରୁଥାଏ, ମୋ ଲୁନାରେ । ସ୍ପିଡ଼୍ ପଚିଶ ଖଣ୍ଡେ ଥିବ କି ନାହିଁ । ପି.ଏମ୍.ଜି. ଛକ ପଟୁ ଆସି ରବୀନ୍ଦ୍ର ମଣ୍ଡପ କଡ଼ରେ ବାଁ ମୋଡ଼ି ସାରି ମଣ୍ଡପର କଡ଼ ଗେଟ୍ ଡେଗିଚି କି ନାଇଁ, ତା’କୁ ଟପିଲି । ସେ ଥିଲା ଗୋଟେ ହର୍କ୍ୟୁଲେସ ସାଇକେଲରେ । 

ମୋ ଲୁନା ଧିମେଇ ଗଲା । ତା’ର ସାଇକେଲ ବି । ସେ ବୁଲିକି ଚାହିଁଲା । ମୁଁ ବି । ପତଳା, ଗୋରା, ନହକା ଦେହ । ଠାକରା ମୁହଁ । ଇଂରାଜୀରେ ‘ହାଏ ଚିକ୍ ବୋନ୍ସ୍’ ବୋଲି କହିଥା’ନ୍ତେ । ମଝିଆଳିଆ ଲମ୍ବା ଚୁଟି, କାନ୍ଧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ । ମୋ ଭଳିଆ କୁଞ୍ଚୁକୁଞ୍ଚିଆ ନୁହଁ, କି ସିଧା ବି ନୁହଁ । ଢେଉଢେଉକା । ତା’ ମୁହଁ ସୁନ୍ଦର ବୋଲି କହି ହେବନି ବୋଧହୁଏ, ହେଲେ ହାତଠାରି ଡାକୁଥିଲା, ‘ମୋତେ ଦେଖ’ । ମୁଁ ଦେଖିଲି । ହେଲେ ପୁଣି ମୁହଁ ବୁଲାଇ ଚାଲିଗଲି ।

କିଛି ସେକେଣ୍ଡ ପରେ ସରକାରୀ ଗେଷ୍ଟହାଉସ ପାର ହୋଇଥିବି କି ନାହିଁ, ଫେରି ଆସିଲି । ସେ ବି ଅଟିକିଥାଏ, ଛକର ଠିକ ଆଗରୁ । ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ଗାଡ଼ି ଅଟକାଇଲାଠୁ ସେ ମୁରୁକିହସା ଦେଲା । ମୁଁ ଲାଜ ଛାଡ଼ି ପଚାରିଲି, ‘କୁଆଡ଼େ ଯାଉଚ ?’ ସେ କହିଲା, ‘ମାଆଙ୍କ ସେଣ୍ଟର । ଆସିବ ?’ ମୁଁ କହିଲି, ‘ଚାଲ’ ।

ସେ ଜୋରରେ ସାଇକେଲ ଚଲାଇଲା, ମୋ ଆଗେ ଆଗେ । ମୁଁ ଲୁନା, ଧିରେ । ଆଗ ପଛ ହୋଇ କେଶରୀ ପୂର୍ବରୁ ଡାହାଣକୁ ମୋଡ଼ି ଅଳ୍ପ ବାଟ ପରେ ଯାଇ ପହଞ୍ଚିଲୁ ସେଣ୍ଟରରେ । ମୋତେ ବହୁତ ଭଲ ଲାଗିଲା । ସଫା, ୠଚିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭ‌ାବରେ ସଜା, ଚୁପଚାପ୍ । ଚାରିଆଡ଼ୁ ଧୂପର ସୁନ୍ଦର ବାସେନା । 

ସେ ଧ୍ୟାନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବଖରାରେ କିଛି ସମୟ ବସି ପ୍ରାର୍ଥନା କଲା । ମୁଁ ତା’ ପାଖରେ ଆଖି ବନ୍ଦ କରି ବସିଲି । ମୋତେ କିନ୍ତୁ ବନ୍ଦ ଆଖିରେ ନା ଶ୍ରୀମା କି ଅରବିନ୍ଦ, କେହି ଦିଶୁ ନଥାଆନ୍ତି । ଦେଖାଯାଉଥାଏ ତା’ର ଠାକରା ମୁହଁ ।

କିଛି ସମୟ ପରେ ବାହାରି ଆସିଲୁ । ଗେଟ୍ ପାଖରେ ଠିଆ ହୋଇ ସେ ସାଇକେଲ ତାଲା ଖୋଲୁ ଖୋଲୁ କହିଲା, ‘ମୋ ନାଁ ସନ୍ଦୀପ’ । 

‘ମୁଁ ରାଜା,’ ମୁଁ କହିଲି । 

‘କଅଣ କରୁଚ?’ 

‘ଗତ ବର୍ଷ +୨ ଡ୍ରପ୍ କରି, ଏ ବର୍ଷ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଚି ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଆଉଥରେ,’ ବୋଲି ମୁଁ କହିଲି । ଯଦିଓ ସେଯାକେଁ ମୋର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଆରମ୍ଭ ହେବାର ନାଁଗନ୍ଧ ନଥାଏ ।

ସେ କହିଲା, ‘ଆମର ମାଟ୍ରିକ ଗୋଟେ ବ୍ୟାଚ୍ ତା’ହେଲେ । ମୁଁ କେଉଁଠି ଆଡ଼ମିଶନ ନନେଇ ଇଞ୍ଜିନିଅରିଂ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ରେଡ଼ି ହେଉଚି । ଗତ ଥର ସରକାରୀ କଲେଜ ପାଇଁ ରାଙ୍କ୍ ହେଲାନି’ । 

ମୁଁ କହିଲି, ‘ହଉ’ ।

‘ଆଉ କେବେ ଭେଟ ହେବା?’

‘ତୁମେ କଅଣ ଏଠିକି ନିୟମିତ ଆସ?’

‘ହଁ । ଆସନ୍ତା ରବିବାର ଏଇ ସମୟରେ ତା’ହେଲେ?’

ମୁଁ ତା’ ପରେ ତା’କୁ ଚାରିଥର ଭେଟିଥିବି । ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ସେଇ ଖାରବେଳ ନଗରର କେନ୍ଦ୍ରରେ । ହେଲେ ସେ ସବୁ ଗପ, ଏ ଗପ ନୁହେଁ ।

Rajendra Lal Mitra 

Ramakanta Samantaray and Sailen Routray

Rajendra Lal Mitra (1824-1891)

In the year 1868 the London-based Royal Society of Arts sent in a request to the Government of British India. It placed a large sum of money at the disposal of the government and solicited that this amount be used for getting casts of the more important sculptures of ancient India. 

A part of this grant was then transferred to the Presidency of Bengal, of which the districts of Cuttack, Puri and Balasore were then a part. When the Lieutenant Governor Sir William Gray started executing the work, he began with taking the opinion of learned Indologists. 

It was at this juncture that Rajendralala Mitra (15 February 1824 – 26 July 1891) made the suggestion that the group or modellers and moulders who were about to depart for Orissa should process straight to Bhubaneswar. According to Mitra it was at this temple town that the most interesting, ancient and beautiful sculptures of Eastern India were to be found.

Mitra’s suggestions were accepted and he himself was selected to lead the team and conduct the assignment in Orissa. This work took place in the winter of 1868-69, nearly 150 years earlier. 

The  documentation of this work was later produced in the two-volume ‘Antiquities of Orissa’ (published in 1875 and 1880) and profusely illustrated with lithographs and photographs. These images contain the first extensive visual representations of Bhubaneswar’s architecture and sculptures and still frame our imaginary of the built heritage of Bhubaneswar. 

A view of Lingaraj Temple (Source - 'Antiquities of Orissa')

Mitra was a key intellectual shaping the Bengal Renaissance of the 19th century. Born to a Kayastha family, he was an autodidact proficient in languages such as Bangla, English, Persian, Hindustani, Sanskrit, and had a working knowledge of French, German and Greek. 

He joined a major centre for Indology, the Asiatic Society of Bengal in Calcutta as its librarian, at a young age of 22 in 1846. He contributed more than 114 papers to the Society’s journal, rose through the ranks, finally becoming its first Indian president in 1885. 

He was a significant figure in the growth of history and archaeology as modern human scientific enterprises in India as well. As the first modern Indian Indologist, he played a key role in the collection of Sanskrit manuscripts and translated some key Buddhist texts such as ‘Lalitha Visthara’ and ‘Prajna-Paranitha’ into English. 

For this indological work, he was admired by scholars such as Max Muller. He took an active interest in the fledgling Indian National Congress, and delivered the welcome address in its second annual conference. 

In Odisha, Rajendralala Mitra is now remembered chiefly for his stray, disparaging remarks about Odias made during a critical period in the Odia movement in the 19th century. But seeing him through this prism, not only distorts our image of this interesting and important  member of the Indian reawakening of the 19th century, but occludes his real and substantial contributions towards documenting Bhubaneswar’s and Odisha’s culture.

ପାଲି 'ଧର୍ମପଦ'ର ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

ଅପ୍ରମାଦ ବର୍ଗ  ୭-୮

ଅନୁବାଦକ - ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

ବୁଦ୍ଧପାଦ
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

ପ୍ରମାଦରେ କେବେହେଲେ ନହୁଅ ପ୍ରବୃତ୍ତ ।

କାମରତି ପ୍ରସ୍ତାବରେ ହୁଅନାହିଁ ଲିପ୍ତ ।।

ଅପ୍ରମାଦ ଗୁଣଯୁକ୍ତ କଉଣସି ଜନ

ଲଭଇ ବିପୁଳ ସୁଖ କଲେ ସେହୁ ଧ୍ୟାନ ।୭।

ଅପ୍ରମାଦ ଦ୍ୱାରା ଯ଼େତେବେଳେ ବୁଧଜନ ।

ପରମାଦର କରଇ ସେ ଅପନୋଦନ ।।

ସେହି ଧୀର ବ୍ୟକ୍ତି ଯେବେ ପ୍ରଜ୍ଞାର ପ୍ରାସାଦ 

ଆରୋହଣ କରି ହୋଇ ଶୋକରୁ ରହିତ,

ଶୋକପିଡ଼ିତ ଜନଙ୍କୁ ଦେଖଇ ସେପରି,

ପର୍ବତସ୍ଥ ଭୂମିସ୍ଥଙ୍କୁ ନିରେଖିଲା ପରି ।୮।

ମୂଳ ପାଲି ପଦ

ମା ପମାଦମନୁଯୁଞ୍ଜେଥ ମା କାମରତିସନ୍ଥବଂ ।

ଅପ୍ପମତ୍ତୋ ହି ଝାୟନ୍ତୋ ପପ୍ପୋତି ବିପୁଳଂ ସୁଖଂ ।୭। 

ପମାଦଂ ଅପ୍ପମାଦେନ ଯଦା ନୁଦତି ପଣ୍ଡିତୋ ।

ପଞ୍ଯପାସାଦମାରୁୟ୍ହ ଅସୋକୋ ସୋକିନିଂ ପଜଂ ।

ପଦ୍ଦତଟ୍ଠୋ'ବ  ଭୁମ୍ମଟ୍ଠେ ଧୀରା ବାଳେ ଅବେକ୍ଖତି ।୮।

ଅନୁବାଦକୀୟ ଟୀକା: ଏହି ଅଧମ ଅନୁବାଦକକୁ ପାଲି ଜଣା ନାହିଁ । ଏଣୁ ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦଟି ପାଇଁ ତାହାର ମୂଳ ସହାୟ ହେଲା  ପ୍ରଫେସର ପ୍ରହ୍ଲାଦ ପ୍ରଧାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ପାଲି ଧର୍ମପଦ' ଗ୍ରନ୍ଥଟି, ଯେଉଁଥିରେ ସେ ସଂସ୍କୃତ ରୂପାନ୍ତର ସହ ଓଡ଼ିଆ ଗଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିଯାଇଛନ୍ତି । ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କରଣ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଅନୁବାଦକ ୧୯୯୪ ମସିହାରେ କଟକସ୍ଥ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ଫ୍ରେଣ୍ଡ୍‌ସ୍‌ ପବ୍ଲିଶର୍ସ ଛାପିଥିବା ଦ୍ୱିତୀୟ ସଂସ୍କରଣଟି ବ୍ୟବହାର କରିଛି । ଏହା ଛଡ଼ା ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିବା ପାଇଁ 'ଦି ସେକ୍ରେଡ଼୍ ବୁକ୍ସ୍ ଅଫ୍ ଦି ଇଷ୍ଟ୍' ସିରିଜ୍‌ରେ ମାକ୍ସ୍ ମ୍ୟୁଲର୍‌ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ଦି ଧମ୍ମପଦ' ଇଂରାଜି ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ୨୦୧୩ ମସିହାରେ ରୁଟ୍‌ଲେଜ୍ ଛାପିଥିବା ସଂସ୍କରଣଟିର ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।