ପୁଷ୍ପ ବର୍ଗ ୧୪

ପାଲି 'ଧର୍ମପଦ'ର ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

ଅନୁବାଦକ - ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

ଶାକ୍ୟମୁନି ବୁଦ୍ଧ (ଜାପାନୀ ଚିତ୍ରକଳା) 
ମେଟ୍ରୋପଲିଟାନ୍ ମ୍ୟୁଜିଅମ୍ ଅଫ୍ ଆର୍ଟ୍, ନ୍ୟୁ ୟର୍କ୍
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍/ ଏଚ୍‌. ଓ. ହାୱେମେୟର୍ ସଙ୍ଗ୍ରହ

ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

ସେହିପରି ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଶୀଳଯୁକ୍ତ ହୋଇ

ପରମାଦ ଶୂନ୍ୟ ହୋଇ ବିହାର କରଇ ।

ସମ୍ୟକଜ୍ଞାନକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ବିମୁକ୍ତ ସେ ଜନେ

ନ ଲଭଇ ମାର ଜାଣ ହେଳେ କଦାଚନେ ।୧୪।

ମୂଳ ପାଲି ପଦ

ତେସଂ ସମ୍ପନ୍ନସୀଳାନଂ ଅପ୍ପମାଦବିହାରିନଂ

ସମ୍ମଦଞ୍ଞାବିମୁତ୍ତାନଂ ମାରୋ ମଗ୍ଗଂ ନ ବିନ୍ଦତି ।।

ତେଷାଂ ସମ୍ପନ୍ନଶୀଳାନାମ୍ ଅପ୍ରମାଦବିହାରିଣାମ୍

ସମ୍ୟଗାଜ୍ଞାବିମୁକ୍ତାନାଂ ମାରୋ ମାର୍ଗ୍ଗଂ ନ ବିନ୍ଦତି ।୧୪।

ଅନୁବାଦକୀୟ ଟୀକା: ଏହି ଅଧମ ଅନୁବାଦକକୁ ପାଲି ଜଣା ନାହିଁ । ଏଣୁ ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦଟି ପାଇଁ ତାହାର ମୂଳ ସହାୟ ହେଲା  ପ୍ରଫେସର ପ୍ରହ୍ଲାଦ ପ୍ରଧାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ପାଲି ଧର୍ମପଦ' ଗ୍ରନ୍ଥଟି, ଯେଉଁଥିରେ ସେ ସଂସ୍କୃତ ରୂପାନ୍ତର ସହ ଓଡ଼ିଆ ଗଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିଯାଇଛନ୍ତି । ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କରଣ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଅନୁବାଦକ ୧୯୯୪ ମସିହାରେ କଟକସ୍ଥ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ଫ୍ରେଣ୍ଡ୍‌ସ୍‌ ପବ୍ଲିଶର୍ସ ଛାପିଥିବା ଦ୍ୱିତୀୟ ସଂସ୍କରଣଟି ବ୍ୟବହାର କରିଛି । ଏହା ଛଡ଼ା ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିବା ପାଇଁ 'ଦି ସେକ୍ରେଡ଼୍ ବୁକ୍ସ୍ ଅଫ୍ ଦି ଇଷ୍ଟ୍' ସିରିଜ୍‌ରେ ମାକ୍ସ୍ ମ୍ୟୁଲର୍‌ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ଦି ଧମ୍ମପଦ' ଇଂରାଜି ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ୨୦୧୩ ମସିହାରେ ରୁଟ୍‌ଲେଜ୍ ଛାପିଥିବା ସଂସ୍କରଣଟିର ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।

In between going and coming

Ramakanta Samantaray

Translated by Sailen Routray

Photo credit - A. R. Vasavi

The one who had said yes,

said no.

The one who had turned one back

now said yes and called one home.

Then mangoes returned to their panicles,

fishes to water,

clothes to their racks,

birds returned to the sky.

Lazy rivers said a clear no

to turn back.

 Flavours, dreams, anger, jealousy, 

fear, butterflies and snakes, etc., also

said they won't return to our conversations.

We also said 

we won't come back from Chandrabhaga 

before the moon sets.

Yes, we came back that day

only after the darkness was over,

by then the shadows had retired into the darkness

by then only the long legs of the tired days

were hanging down from the branches

of the trees of the night.

While coming back home

following a sliver of light

it felt in the middle of the road

that between you and I

one of us could not return

from the seashore that day. 

Note: The Odia original of this translated poem is sourced from the poetry collection 'Asaranti rekhachitra', published in 2022 by Bhubaneswar-based publication house Barsha Publication. The poet Ramakanta Samantaray, born in 1972, has studied painting at the Bibhuti Kanungo College of Art and Craft (Bhubaneswar), and Odia Literature and Language at the Utkal University (Bhubaneswar). His doctoral work was a meditation on contemporary theatre in Odia. With this combination of literature, language, and the visual arts, he has been constantly working to create hybrid narratives. Apart from being a painter, he has also published fifteen books, including collections of poems and short stories, and novels. He has written and published articles on art, artists, and monographs in Odia. He presently lives and works in Bhubaneswar. 

କାଳିଆଙ୍କ ହାଇସ୍କୁଲ ଶିକ୍ଷା

ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍/ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ମହାପାତ୍ର

ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାସାହିତ୍ୟର ଅଧ୍ୟାପକ ପୀତାମ୍ବର ପ୍ରଧାନଙ୍କ (ଶ୍ରଦ୍ଧାନାମ କାଳିଆ) ୧୯୪୩ ମସିହାରେ ନିଜ ଗାଁ ବଳରାମପୁର ପାଖ କରିଲୋପାଟଣା ଗ୍ରାମର ଜୟରାମ ଦାସ ମାଇନର ସ୍କୁଲରୁ ସପ୍ତମ ଶ୍ରେଣୀ ପାସ କଲେ । ସେବକୁ ତାଙ୍କ ବାପା, ଦାଦା ଓ ବଡ଼ବାପା ଆଦି ରହୁଥାଆନ୍ତି ଗୋଟିଏ ଏକାନ୍ନବର୍ତ୍ତୀ ପରିବାରେ । ବଡ଼ବାପା ଚାହୁଁ ନଥିଲେ ଯେ ପୁତୁରା ଆଉ ଆଗକୁ ପଢ଼ନ୍ତୁ । 

ପୀତାମ୍ବରଙ୍କର ବାପା ପୁଅର ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା ବିଷୟରେ ନିସ୍ପୃହ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏତେ କମ୍ ବୟସରେ ଛୁଆଟା ଅମୀନ ପଛରେ ଖରାତରାରେ ଶିକୁଳି ଟାଣି ବୁଲୁ ବୋଲି ଚାହୁଁ ନଥିଲେ । ଏଣୁ ୧୯୪୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାଳିଆ ନା ହାଇସ୍କୁଲ ଗଲେ, ନା ଅମୀନଙ୍କର ଚେଲା ବନିଲେ । ଘରେ ହିଁ ବସି ରହିଲେ । 

ଦେଢ଼ ବର୍ଷ କାଳ ପାରିବାରିକ ଉଦାସୀନତା କାରଣରୁ ତାଙ୍କ ବସ୍ତାନିରେ ଡୋରି ବନ୍ଧାହେଲା । ହେଲେ ଆଗକୁ ପାଠ ପଢ଼ିବାର ବାସନାଟି ସେହିପରି ନିଜ ଭିତରେ ସୁପ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ।

ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ ବଳରାମପୁରରୁ ନଅ ଦଶ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଦୋହଳି ମଡ଼େଲ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଆରମ୍ଭ ହେଲାରୁ ପୀତାମ୍ବରଙ୍କର ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ବାଟ ଫିଟିଗଲା । ସେବକୁ ପାରିବାରିକ ପରିସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟ ଭିନ୍ନ ହୋଇସାରିଥାଏ । ବାପା, ବଡ଼ବାପା ଇତ୍ୟାଦି ଭାଇଭାଗ ହୋଇ ସାରିଥା’ନ୍ତି । ବଡ଼ବାପାଙ୍କର କାଳିଆଙ୍କର ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ବିରୋଧର ଆଉ କିଛି ମୂଲ୍ୟ ନଥାଏ । 

ଏଣୁ ବାପାଙ୍କ ଉଦାସୀନତା ସତ୍ତ୍ୱେ ଦଦାପୁଅ ଭାଇ ମୁରଲୀଙ୍କ ସହ ମିଶି ଲୁଚାଛପାରେ ଯାଇ ପୀତାମ୍ବର ଦୋହଳି ହାଇସ୍କୁଲରେ ନାଁ ଲେଖାଇଥିଲେ । ଅଗତ୍ୟା ତାହାପରେ ତାଙ୍କ ବାପାଙ୍କୁ ମାସକୁ ମାସ ବେତନ ଓ ବୋର୍ଡ଼ିଂ ପାଇଁ ଟଙ୍କା ଯୋଗାଇବାକୁ ପଡ଼ିଲା ।

ପୀତାମ୍ବର ବାବୁଙ୍କ ଅନୁସାରେ ୧୯୪୪-୪୫ ସାଲରେ ହିଁ ଦୋହଳି ମଡେ଼ଲ୍ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ । ଅନେକ ବଡ଼ବଡ଼ିଆ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନଟିର ଉଦ୍ୟୋକ୍ତା ଥାଆନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ବନମାଳୀ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଓ ନେତାଜୀଙ୍କର ସହାଧ୍ୟାୟୀ ଅକ୍ଷୟ କୁମାର ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ଅନ୍ୟତମ । 

ଏହି ସ୍କୁଲଟି ଘରଠାରୁ ବେଶ୍ ବାଟ ହୋଇଥିବାରୁ ଛାତ୍ରାବାସରେ ରହି ପାଠ ପଢ଼ିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । ଧୋୟା ଅଞ୍ଚଳ ନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏଠି ମଶା ଓ ମ୍ୟାଲେରିଆର ପ୍ରାଦୁର୍ଭାବ ବହୁତ ଥିଲା । ଏଣୁ କାଳିଆଙ୍କର ହାଇସ୍କୁଲ ପଢ଼ା ଚାରିବର୍ଷ ଯାକ ମ୍ୟାଲେରିଆରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ, କୁଇନାଇନି ଖାଇ ବିତିଲା । 

ହେଲେ ସେବା ଶୁଶ୍ରୁଷା କରିବା ପାଇଁ ବନମାଳୀ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଥାଆନ୍ତି । ରୋଗଶଯ୍ୟା ପାଖରେ ପରିବାରର ଲୋକ ଭଳି ରହି କ୍ଷୀର ପିଆନ୍ତି ତଥା ଔଷଧ ଓ ପଥି ଖୁଆନ୍ତି । ହେଲେ ଏପରି ଯତ୍ନ ଛାତ୍ରବାତ୍ସଲ୍ୟ ପ୍ରେରିତ ଯେତିକି ଥିଲା, ସେଥିରେ ନୂଆ ଅନୁଷ୍ଠାନଟିରେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଧରି ରଖିବାର ଚେଷ୍ଟା ମଧ୍ୟ ସେତିକି ଥିଲା ।

ଦୋହଳି ଅସୁରେଶ୍ୱରଠାରୁ ମାତ୍ର ଚାରି କିଲୋମିଟର ଦୂର । ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ନୂଆ ହାଇସ୍କୁଲ ଖୋଲିଥାଏ, ଯାହା ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରୁଥାଏ ଦୋହଳିର ନୂଆ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟଟି ସହ । ସେବର ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏତେ କମ୍ ଦୂରତା ଭିତରେ ଦୁଇଟି ହାଇସ୍କୁଲକୁ ମଞ୍ଜୁରୀ ମିଳି ନଥାଏ । 

ଏଣୁ ଦୋହଳି ହାଇସ୍କୁଲରେ ପୀତାମ୍ବରଙ୍କ ସହ ନାଁ ଲେଖାଇଥିବା ଅଧାଅଧି ପିଲା ସ୍କୁଲଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟ ଆଡ଼େ ପଳାଇଗଲେ । ଏଣୁ ମାଟିକାମୁଡ଼ି ପଡ଼ି ରହିଥିବା ପିଲାଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ବିଦ୍ୟାଳୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ବିଶେଷ ସଦୟ ରହିବା ସ୍ୱାଭାବିକ ।

ପିଲାମାନେ ସ୍କୁଲ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଉଥିବାରୁ ବିଦ୍ୟାଳୟଟିର ଆର୍ଥିକ ପରିସ୍ଥିତ ଦୋଦୁଲ୍ୟମାନ ଥାଏ । ଦରମା ଠିକ୍ ସମୟରେ ମିଳୁ ନଥିବାରୁ ଶିକ୍ଷକମାନେ ମଧ୍ୟ ଚାକିରୀ ଛାଡ଼ି ଦେଉଥାଆନ୍ତି ଓ ନୂଆ ଶିକ୍ଷକମାନେ ଯୋଗ ଦେଉଥାଆନ୍ତି । 

ସେବେ ମାଟ୍ରିକ ପରୀକ୍ଷାରେ ଅପ୍ସନାଲ୍ ବିଷୟର ପ୍ରାବଧାନ ଥାଏ । ଶିକ୍ଷକ ବଦଳୁଥିବାରୁ ପିଲାମାନଙ୍କର ଅପ୍ସନାଲ୍ ବିଷୟ ମଧ୍ୟ ଘଡ଼ିକିଘଡ଼ି ବଦଳୁଥାଏ । 

ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ, କାଳିଆଙ୍କର ଅପ୍ସନାଲ ପ୍ରଥମେ ଥିଲା ଗଣିତ । ପରେ ତାହା ହେଲା ଶରୀର ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରକ୍ଷା । ଶେଷକୁ ସେ ସଂସ୍କୃତରେ ହିଁ ପରୀକ୍ଷା ଦେଲେ ।

କିଏ ହାଇସ୍କୁଲରେ ପଢ଼ାଇବ, ସେ ବିଷୟରେ ଯୋଗ୍ୟତା ବିଚାର ବେଶୀ ନ ଥାଏ । ଅନେକ ସମୟରେ ମାଇନର ବିଦ୍ୟାଳୟର କମ୍ ଯୋଗ୍ୟତାପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକମାନେ ମଧ୍ୟ ହାଇସ୍କୁଲରେ ପଢ଼ାଉ ଥାଆନ୍ତି । 

ଭୂଗୋଳ, ସଂସ୍କୃତ ଓ ସାହିତ୍ୟ ହିଁ ଆରମ୍ଭରୁ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଠିକ୍ ଭାବରେ ପଢ଼ା ହେଉଥିଲା । ନବ ବାବୁ, ସୁର ବାବୁ, ଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁ ଓ ମୁରଲୀ ବାବୁ ଆଦି ଶିକ୍ଷକମାନେ ଯୋଗ ଦେବାରୁ ଇଂରାଜୀ, ଜ୍ୟାମିତି ଓ ପୃଥିବୀ ଇତିହାସ ଆଦି ବିଷୟ ପଢ଼ାରେ କିଛିଟା ଉନ୍ନତି ଘଟିଲା ।

ସ୍କୁଲର ସଂସ୍କୃତ ପଣ୍ଡିତ ଥିଲେ ଭାବଗ୍ରାହୀ ବାବୁ । ନିଜର ପିରିଅଡ଼ ଛଡ଼ା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିଷୟରେ ଶିକ୍ଷକ ଅଭାବଥିଲେ ସେ କ୍ଳାସ ନେବାକୁ ଥିଲେ ଆଗଭର । ପାଠ୍ୟ ବହିର୍ଭୂତ ‘ରଘୁବଂଶ’, ‘କୁମାରସମ୍ଭବ’, ମାଘ, ନୈଷଧ ଓ ଭଟ୍ଟି ଇତ୍ୟାଦି ଚର୍ଚ୍ଚା ସେ କ୍ଳାସରେ କରନ୍ତି । 

ପିଲାଙ୍କୁ ସେବେ ବି ଇଂରାଜୀ ବାସେ, ହେଲେ ସଂସ୍କୃତ ଗନ୍ଧାଏ । ଏଣୁ କାଳିଆ ଓ ତାଙ୍କର କିଛି ସଂସ୍କୃତରେ ଆଗ୍ରହୀ ସାଙ୍ଗଙ୍କ ଛଡ଼ା ଏହି ସାହିତ୍ୟଚର୍ଚ୍ଚା ବାକି ଛାତ୍ରସବୁଙ୍କ ମୁଣ୍ଡ ଉପର ଦେଇ ଯାଏ ।

ସ୍କୁଲର ଉଦ୍ୟୋକ୍ତା ବନମାଳୀ ବାବୁ ପିଲାଙ୍କର ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଓ ପାଠ୍ୟଚର୍ଯ୍ୟା ଠିକ୍ ଭାବରେ ପଢ଼ା ହୋଇ ସମ୍ପାଦିତ ହେବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉଥିଲେ । ପିଲାଙ୍କର ପରୀକ୍ଷା ଫଳ ଭଲ ହୋଇ ସ୍କୁଲକୁ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବରେ ମଞ୍ଜୁରୀ ମିଳିବା ଏହା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଥିଲା । 

ହେଲେ ତାହା ସହିତ ବନମାଳୀ ମହାଶୟ ପିଲାଙ୍କର ଚରିତ୍ର ନିର୍ମାଣର କଥାକୁ ପାଶୋରୁ ନଥିଲେ । ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ, ବାଲ୍ ଗଙ୍ଗାଧର ତିଳକ ଓ ଦୟାନନ୍ଦ ସରସ୍ୱତୀଙ୍କର ଜୀବନୀ କହି ଅନୁପ୍ରାଣିତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିଲେ । ଆଖପାଖ ଗାଁଗଣ୍ଡାରେ କିଛି ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଲେ ଇସ୍କୁଲିଆ ପିଲମାନଙ୍କୁ ନେଇ ସେବାକାର୍ଯ୍ୟରେ ଲଗାଉଥିଲେ ।

ବିଦ୍ୟାଳୟର ଅନ୍ୟତମ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତା ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀଙ୍କର ପିଲା ଗଢ଼ିବାର ଉପାୟ କିନ୍ତୁ ଭିନ୍ନ ଥିଲା । ସେବେ କଂଗ୍ରେସ ଏକ ଦେଶସେବୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଜାତୀୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ପୁରୋଗାମୀ ଶକ୍ତି ଥିବାରୁ ସେ ସବୁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ତାହାର ଚାରିଅଣିଆ (ଏକାଳର ପଚିଶ ପଇସା) ସାଧାରଣ ସଭ୍ୟ ବନେଇଥିଲେ । କୌଣସି ଛାତ୍ର ବା ଛାତ୍ରୀ ଅରୁଚିକର ଜାମାପଟା ପିନ୍ଧି କିମ୍ବା ବେଶଭୂଷା ହୋଇଆସିଲେ ସେଥି ପ୍ରତି ଶକ୍ତ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ନିଜର ଚାଲିଚଳନ ବଦଳାଇବା ପାଇଁ ତାଗିଦ୍ କରୁଥିଲେ ।

ବନମାଳୀ ବାବୁ ବିଦ୍ୟାଳୟଟିର ଛାତ୍ରାବାସର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାରକ ଥିଲେ । ହେଲେ ପିଲାମାନଙ୍କର ବେଶି ଭୟ ଥିଲା ପୂଜାରୀ ବଳିଆ ନନାଙ୍କ ପ୍ରତି । ସେ ମାଇନର ପାସ କରିଥିଲେ । ଯେହେତୁ ସେ ନିୟମିତ ଖବରକାଗଜ ପଢ଼ୁଥିଲେ, ଦୁନିଆଯାକର ଖବର ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ନଖ ଦର୍ପଣରେ ଥାଏ । 

ଏସବୁ ହେତୁ ପିଲାଙ୍କର ତାଙ୍କପ୍ରତି ବେଶ୍ ସମ୍ଭ୍ରମ୍ ଥିବାରୁ, ବଳିଆ ନନା ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ ବନମାଳୀବାବୁଙ୍କ ଆଗରେ ଚୁଗୁଲି କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଏହା ଭିତରେ ସେ ଛାତ୍ରାବାସର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାରକଙ୍କର ହାତବାରିସି ବି ବନିଲେ ଓ ଖାଇବା ପିଇବା ବଢ଼ାବଢ଼ି କରିବାରେ ପିଲାମାନଙ୍କ ଭିତରେ ନାନା ପାତର ଅନ୍ତର ମଧ୍ୟ କଲେ । ଏପରି ଭେଦଭାବର କାରଣ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ଥିଲା, ବଡ଼ବଡ଼ିଆ, ଧୋବଧାଉଳିଆ ପିଲାଙ୍କଠୁ ସେ ପାଉଥିବା  ଅଣ୍ଟାଗୁଞ୍ଜା ।

ସେବେ ବୋର୍ଡ଼ିଂରେ ରହୁଥିବା ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଘରୁ ମାସକୁ ମାସ ନିୟମିତ ଚାଉଳ ପଠା ଯାଉଥିଲା । ଯଦି କୌଣସି ଛାତ୍ରର ଘରୁ ଚାଉଳ ଆସିବାରେ ଟିକେ ଡେରି ହେଉଥିଲା, ତାହାହେଲେ ମଳିମୁଣ୍ଡିଆ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ମିଲ୍ ବନ୍ଦ କରିଦିଆଯାଉ ଥିଲା । ହେଲେ ଯଦି ଧନୀଘରର ପିଲାମାନଙ୍କର ଘରୁ ଚାଉଳ ଆସିବାରେ ବିଳମ୍ବ ହେଉଥିଲା, ତାହା ହେଲେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଏହି ନିୟମ ଲାଗୁ ହେଉ ନଥିଲା । 

ଥରେ ଏପରି ଅନ୍ୟାୟର ପ୍ରତିବାଦ ପାଇଁ କାଳିଆ ଓ ତାଙ୍କର ଦାଦାପୁଅ ଭାଇ ମୁରଲୀ ଅର୍ଦ୍ଧାଶନ କଲେ । ପ୍ରଥମେ କିଛି ଦିନ ନିରୋଳା ଉପବାସ ରହି ତାହା ପରେ ଚାରିଦିନ ଖଣ୍ଡେ ଅଳପ ଚୁଡ଼ା ଖାଇ ରହିଲେ । 

ଘୋର ବରଷା କାଳ ସେବେ । ହାତୀଶୁଣ୍ଢରୁ ପାଣି ଗଳିଲା ବଳି ମେଘବର୍ଷା ଗଳୁଥାଏ । ସେଥିକୁ ପରବାଏ ନକରି ଶେଷକୁ ଭାଇ ଦୁହେଁ ଦଶ କିଲୋମିଟର ବାଟ ଚାଲିଚାଲି, ନଈକୂଳ ଘାଟରେ ଡଙ୍ଗା ନପାଇ ପହଁରିକରି ଶେଷକୁ ଘରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ।

ଏପରି ନାନା ସଙ୍ଗ୍ରାମର ସହ ପାଠ ପଢ଼ୁଥିବାବେଳେ ନବମ ଶ୍ରେଣୀରେ କାଳିଆଙ୍କ ମାଆ ଆରପାରିକୁ ଚାଲିଗଲେ । ଘରେ ଖାଲି ବାକି ରହିଲେ ତାଙ୍କ ବାପା ଓ ସାନ ଭଉଣୀ ମାଳ । ଏ ସବୁ କାରଣରୁ ଘରକୁ ବୋହୂଟିଏ ଆଣିବାକୁ ବାପା ଅଥୟ ହେବାକୁ ଲାଗିଲେ । 

ଏତେ କମ୍ ବୟସରେ ବାହା ହେବାକୁ ପୀତାମ୍ବରଙ୍କର ଆଗ୍ରହ ନଥିଲା । ସ୍କୁଲରେ କାଳିଆଙ୍କର ସଂସ୍କୃତ ତ ଭଲ ହେଉଥିଲା । ତାହା ସହ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଇଂରାଜୀରେ ମଧ୍ୟ ସେ ପରୀକ୍ଷାରେ ଭଲ କରୁଥିଲେ । ଗଣିତରେ ତାଙ୍କର ଦକ୍ଷତା ସେତେ ବେଶି ଭଲ ନଥିଲେ ବି ମନ୍ଦ ନଥିଲା । 

ପ୍ରଥମ ବର୍ଷର ମାଟ୍ରିକ ପରୀକ୍ଷାରେ ଦୋହଳି ମଡେଲ ଉଚ୍ଚବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଆଠ ଦଶ ଜଣ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହେଲେ । ସେଥିରୁ କାଳିଆ ଓ ତାଙ୍କର ବନ୍ଧୁ ଉଚ୍ଚ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ପାଇଥିଲେ । ଏହି ପିଲାମାନଙ୍କର ମାଟ୍ରିକ ପରୀକ୍ଷା ଫଳର ଭିତ୍ତିରେ ସ୍କୁଲର ମଞ୍ଜୁରୀକୁ ପରେ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।

ବି.ଦ୍ର.- ଏହି ଲେଖାଟିର ଉପାଦାନ କଟକସ୍ଥ ଓଡ଼ିଶା ବୁକ୍ ଷ୍ଟୋର ୧୯୮୨ ମସିହାରେ ଛାପିଥିବା ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ପୀତାମ୍ବର ପ୍ରଧାନଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ‘ଘାସଫୁଲର ନିଜକଥା’ରୁ ସଙ୍ଗୃହୀତ । ପ୍ରବନ୍ଧଟି ପ୍ରଥମେ ପାକ୍ଷିକ ପତ୍ରିକା 'ସମଦୃଷ୍ଟି'ରେ ଛପିଥିଲା । 

The bridge on the river

Ramakanta Samantaray

Translated by Sailen Routray

Photo credit - A. R. Vasavi

Once while bathing in the river 

I knew there is a river inside me as well.

Really deep flows,

and ditches on both the sides.

Throughout the summer

the water gurgles its way through.

During the rainy season,  

it breaches its banks, and floods.

Now there is a bridge

over the river.

Radhua, the boatman who had hung himself 

from the banyan tree on the old ghat last year,

his ghost takes the boat 

and goes to the other bank

on every night on which the moon is out

and comes back again to the old ghat

before the dawn breaks.

After the bridge on the river

so many vehicles come.

After the bridge has come up,

a troop of monkeys have also arrived in the village.

Now near the ghat there is 

a statue of Hanuman twenty four feet tall.

His shadow flows unceasingly 

in the river's water.

The village has piped water.

The stones of the bathing ghat 

have eroded and have been swept down.

It is the city 

that has come into the village  

through the bridge.

And along with the vehicles and the city,

a troop of monkeys have entered through the bridge

and are tossing the whole village around. 

 

Note: The Odia original of this translated poem is sourced from the poetry collection 'Asaranti rekhachitra', published in 2022 by Bhubaneswar-based publication house Barsha Publication. The poet Ramakanta Samantaray, born in 1972, has studied painting at the Bibhuti Kanungo College of Art and Craft (Bhubaneswar), and Odia Literature and Language at the Utkal University (Bhubaneswar). His doctoral work was a meditation on contemporary theatre in Odia. With this combination of literature, language, and the visual arts, he has been constantly working to create hybrid narratives. Apart from being a painter, he has also published fifteen books, including collections of poems and short stories, and novels. He has written and published articles on art, artists, and monographs in Odia. He presently lives and works in Bhubaneswar. 

ପୁଷ୍ପ ବର୍ଗ ୧୩

ପାଲି 'ଧର୍ମପଦ'ର ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

ଅନୁବାଦକ - ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ

 ଯେଉଁ ଗନ୍ଧ ତଗର ଓ ଚନ୍ଦନ ଆଦିର ।

ଅଳପ ଅଟଇ ବାସ ମାତ୍ରାରେ ତାଙ୍କର ।। 

 ଗନ୍ଧ ଯେ ଉତ୍ତମ ଶୀଳବାନ ଜନଙ୍କର ।  

ଦେବତାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ହୁଅଇ ପ୍ରସାର ।୧୩।

ମୂଳ ପାଲି ପଦ

ଅପ୍ପମତ୍ତୋ ଅୟଂ ଗନ୍ଧୋ ଯା'ୟଂ ତଗରଚନ୍ଦନୀ ।

ଯୋ ଚ ସୀଳବତଂ ଗନ୍ଧୋ ଯାତି ଦେବସୁ ଉତ୍ତମୋ ।।

ଅଳ୍ପମାତ୍ରଃ ଅୟଂ ଗନ୍ଧୋ ଯୋଽୟଂ ତଗରଚନ୍ଦନୀ ।

ୟଶ୍ଚ ଶୀଳବତାଂ ଗନ୍ଧୋ ୟୋଽତି ଦେବେଷୁ ଉତ୍ତମଃ ।୧୩।

ଅନୁବାଦକୀୟ ଟୀକା: ଏହି ଅଧମ ଅନୁବାଦକକୁ ପାଲି ଜଣା ନାହିଁ । ଏଣୁ ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦଟି ପାଇଁ ତାହାର ମୂଳ ସହାୟ ହେଲା  ପ୍ରଫେସର ପ୍ରହ୍ଲାଦ ପ୍ରଧାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ପାଲି ଧର୍ମପଦ' ଗ୍ରନ୍ଥଟି, ଯେଉଁଥିରେ ସେ ସଂସ୍କୃତ ରୂପାନ୍ତର ସହ ଓଡ଼ିଆ ଗଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିଯାଇଛନ୍ତି । ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କରଣ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଅନୁବାଦକ ୧୯୯୪ ମସିହାରେ କଟକସ୍ଥ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ଫ୍ରେଣ୍ଡ୍‌ସ୍‌ ପବ୍ଲିଶର୍ସ ଛାପିଥିବା ଦ୍ୱିତୀୟ ସଂସ୍କରଣଟି ବ୍ୟବହାର କରିଛି । ଏହା ଛଡ଼ା ଏହି ପଦ୍ୟାନୁବାଦ କରିବା ପାଇଁ 'ଦି ସେକ୍ରେଡ଼୍ ବୁକ୍ସ୍ ଅଫ୍ ଦି ଇଷ୍ଟ୍' ସିରିଜ୍‌ରେ ମାକ୍ସ୍ ମ୍ୟୁଲର୍‌ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦିତ 'ଦି ଧମ୍ମପଦ' ଇଂରାଜି ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ୨୦୧୩ ମସିହାରେ ରୁଟ୍‌ଲେଜ୍ ଛାପିଥିବା ସଂସ୍କରଣଟିର ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।

Perhaps, one day

Ramakanta Samantaray

Translated by Sailen Routray

commons.wikimedia.org/Dominicus Johannes Bergsma

One day, perhaps,

I will just go somewhere.

Venus would be asleep then.

I would tell her after waking her up

let's go now,

we don't have anything to do anymore.   

After that perhaps you would come out

of the thorny garden you have created.

Perhaps you would think of me

standing under the mango tree

beside the pond in the backyard.

After trillions of years

that day the rainbow's face will be visible

across the hill in your village.

And two tear drops would roll down

from your eyes that would have just woken up.

There may not be anyone beside you

to be with you for your grief

for me

and for the rainbow.

Note: The Odia original of this translated poem is sourced from the poetry collection 'Asaranti rekhachitra', published in 2022 by Bhubaneswar-based publication house Barsha Publication. The poet Ramakanta Samantaray, born in 1972, has studied painting at the Bibhuti Kanungo College of Art and Craft (Bhubaneswar), and Odia Literature and Language at the Utkal University (Bhubaneswar). His doctoral work was a meditation on contemporary theatre in Odia. With this combination of literature, language, and the visual arts, he has been constantly working to create hybrid narratives. Apart from being a painter, he has also published fifteen books, including collections of poems and short stories, and novels. He has written and published articles on art, artists, and monographs in Odia. He presently lives and works in Bhubaneswar. 

କୁଷ୍ଟଁବାବୁଙ୍କ ଆଠମଲ୍ଲିକ ଯାତ୍ରା

ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

ଆଠମଲ୍ଲିକର ରାଜଉଆସ
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍/ ଜେ.କେ.ବି. ଏଡିଟ୍‌ଜ୍

ପ୍ରଥିତଯଶା କବି ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ତ୍ରିପାଠୀ ସେତେବେଳେ କଟକ ଟ୍ରେନିଙ୍ଗ୍ ଇସ୍କୁଲରୁ ଶିକ୍ଷା ସମାପ୍ତ କରି କଟକରେ ହିଁ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥାଆନ୍ତି । ବସା ଥାଏ ବରୁଣେଇ ମେସ୍‌ରେ । ଦୁଇଟି ଇସ୍କୁଲୁ ପଢ଼ୁଆ ଝିଅ - ବେଣୁ ଓ ବୀଣାଙ୍କୁ ଟିଉସନ କରି ଗୁଜୁରାଣ ନିର୍ବାହ କରୁଥାଆନ୍ତି । 

ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାକିରି ବାକିରି କିଛି ହୋଇନଥାଏ । ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ଘଣ୍ଟାଏ ଲେଖାଏ ପଢ଼ାନ୍ତି । ମାସକୁ ସାତ ଟଙ୍କା ମିଳେ । ସେଇ କେତୋଟି ମାସ ଭିତରେ ପିଲାଏ ଇଂରାଜୀ ଲେଖିବା କହିବା ଟିକକ ଶିଖିଗଲେ । 

ମାତ୍ର କୁଷ୍ଟଁ ବାବୁ ସେତକ ଟଙ୍କାରେ ଦୁଃଖସୁଖରେ, ବଡ଼ ଅଭାବରେ ଚଳୁଥାଆନ୍ତି । ଏପରି ତିନି ମାସ ଟାଣି ନେଲା ପରେ ଆଠମଲ୍ଲିକ ଇସ୍କୁଲୁରେ ସେକେଣ୍ଡ ମାଷ୍ଟର ଭାବରେ ଖଣ୍ଡିଏ ଚାକିରୀ ମିଳେ ତ୍ରିପାଠୀ ଆଜ୍ଞାଙ୍କୁ ।

ଆଠମଲ୍ଲିକ ଇସ୍କୁଲୁର ନାଁ ସେତେବେଳେ ଭିକ୍ଟୋରିଆ ମାଇନର ସ୍କୁଲ୍ । କେଉଁ ଦୂର ଗଡ଼ଜାତରେ । ସେତେବେଳେ ମାଷ୍ଟର ଟ୍ରେନିଙ୍ଗ ପାଇଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସଙ୍ଖ୍ୟା କମ । ହେଲେ ଇସ୍କୁଲୁ ସଙ୍ଖ୍ୟା ତହୁଁ ଆହୁରି କମ । ତେଣୁ ତ୍ରିପାଠୀ ଆଜ୍ଞା ମନ ସ୍ଥିର କଲେ ଗଡ଼ଜାତରେ ଯାଇ ମାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଟି କରିବା ପାଇଁ । 

ଆଠମଲ୍ଲିକ ଇସ୍କୁଲୁର ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ସେତେବେଳେ ଥିଲେ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ହର୍ଯ୍ୟଷ କୁମାର ଦାସ । ଓଳସିଂହ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ବାବୁ ପାଠ ପଢ଼ୁଥିବା ବେଳେ ଦାସେ ଆଜ୍ଞା ତାଙ୍କର ଶିକ୍ଷକ ଥିଲେ । ଉତ୍ତମ ଅଧ୍ୟାପକ । ସାହେବୀ ଆଦବକାଇଦା । ଆଠମଲ୍ଲିକ ମାଇନର ସ୍କୁଲ୍‌ରେ ୧୯୩୩ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ସାତ ତାରିଖରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ଡ଼ାକରା ଆସିଥିଲା ।

ତ୍ରିପାଠୀ ଆଜ୍ଞା ପ୍ରଥମେ ଗାଁରୁ ଆସିଲେ କଟକ । କଟକରେ ଦରକାରୀ ଲୁଗାପଟା, ଟ୍ରଙ୍କ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆସବାସ ପତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି କିଣାଗଲା । ତାହା ପରେ ତା’ ଆରଦିନ ତାଳଚେର ପାଇଁ ଉଦ୍ଧିଷ୍ଟ ରେଳଗାଡ଼ିରେ ବସି ମେରାମଣ୍ଡଳି ଇଷ୍ଟେସନ । 

ମେରାମଣ୍ଡଳିରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ଦିନ ଦଶଟାରେ । ମେରାମଣ୍ଡଳିରୁ ସମ୍ବଲପୁର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେତେବେଳେ ମିଶ୍ର କୁମ୍ପାନିର ବସ ଖଣ୍ଡିଏ ଚାଲୁଥିଲା । ସେଥିରେ ଯାତ୍ରା ହେଲା ଅନୁଗୁଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତେ । ସେଠାରେ ଗୋଟିଏ ହୋଟେଲରେ ଜଳପାନ କିଛି ହେଲା । 

ତାହାପରେ ସମ୍ବଲପୁର ଯାଉଥିବା ଆଉ ଗୋଟିଏ ମଟରରେ ବସି ବାବୁ ପହଞ୍ଚିଲେ ଆଠମଲ୍ଲିକ ରାଜ୍ୟର ହଣ୍ଡପା ବୋଲି ଗୋଟିଏ ଜେଗାରେ । ଜେଗା ବୋଇଲେ ନିରୁତା ଗାଁ ଖଣ୍ଡିଏ । 

ଲୋକଙ୍କର ଘରଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟ ନୁଆଁଣିଆ ଚାଳଘର । ହେଲେ ସବୁ ଭାରୀ ସଫାସୁତୁରା । ଗୋବରରେ ଲିପା ପୋଛା ହୋଇ ନିର୍ମଳ । ହଣ୍ଡପା ରାସ୍ତାରେ ଚାରି ଆଡ଼େ ଅଗନାଅଗନି ବନସ୍ତ । ଗୁଣ୍ଠୁଣି ହାତୀ ଭଳିଆ କାଉନ୍ଦିଆ ପାହାଡ଼ ମାଳକୁମାଳ ।

ହଣ୍ଡପାରେ ଥାଏ ଡ଼ାକ୍ତରଖାନା ଗୋଟିଏ । ହର୍ଯ୍ୟଷ ବାବୁଙ୍କର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁସାରେ ତ୍ରିପାଠୀଏ ପହଞ୍ଚିଲେ ହଣ୍ଡପା ଡ଼ାକ୍ତରଖାନାର ଡ଼ାକ୍ତରଙ୍କ ପାଖରେ । 

ସେଠି ଅବସ୍ଥାପିତ ବୁଢ଼ା ଡ଼ାକ୍ତର ଜଣକ କୁଷ୍ଟଁ ବାବୁଙ୍କୁ ଭାରି ଆରେଇଲେ । ରହିବାକୁ ଓ ଶୋଇବାକୁ ଡ଼ାକ୍ତରଖାନାରେ ଜେଗା ଦେଲେ । ତାହା ସହ ରାତିକୁ ଖାଇବାକୁ ପରସିଲେ ସରୁ ଚାଉଳର ଭାତ, ଖଟାମିଠା ଦେଇ ରନ୍ଧା ହୋଇଥିବା ଦେଶୀ ହରଡ଼ଡ଼ାଲି ଓ ମୁସୁମୁସୁ ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ି ଭଜା । 

ତାହାପର ଦିନ ସକାଳ ହେଲା । ହଣ୍ଡପାର କିଛି ପିଲା ଆଠମଲ୍ଲିକର ଇସ୍କୁଲରେ ପାଠ ପଢ଼ନ୍ତି । ତ୍ରିପାଠୀ ବାବୁ ଯେ ସେକେଣ୍ଡେ ମାଷ୍ଟର ହୋଇ ସେଠାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ସେ ଖବର ପାଇ କିଛି ପିଲାଙ୍କର ବାପାମାନେ ମାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାକୁ ଆସିଲେ । ସେମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ପାଇଁ ଭାରୁଆ ଗୋଟିଏ ଠିଇକି କଲେ । ଗନ୍ତବ୍ୟ ସ୍ଥାନ - ଠାକୁରଗଡ଼ ବୋଲି ଗୋଟିଏ ଜେଗା ।

ରାସ୍ତାଟି ଗୋହିରିଆ । ନିରୁତା ଜଙ୍ଗଲିଆ ନୁହେଁ । ଠାଆକୁଠାଆ ସୋରିଷର ବିଲ । ତାହା ପରେ କିଛି ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ ଓ ପୁଣି କିଛି ମେଲା । ଓ ପୁଣି ସୋରିଷର ବିଲ । ଓ ହାତଗଣତି କେଇଟି ଘରକୁ ମିଶେଇ ସାହିଟିଏ । 

ବାଟରେ ଅଁଳା ଗଛରେ କୋଳି ନାଛି ହୋଇଥାଏ ଅଶିଣମାସର ଆକାଶରେ ତରା ପରି । ଭାରୁଆ ଜଣଙ୍କ ଚୁପଚାପ ଲୋକ । ନ ପଚାରିଲେ କିଛି କଥାବାର୍ତ୍ତା ନାହିଁ । 

ଅନ୍ଧାର ମାଡ଼ି ଆସୁଥାଏ । ଠାକୁରଗଡ଼ ଥାଏ କିଛି ଦୂରରେ । ଜଙ୍ଗଲିଆ ରାସ୍ତାରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ପରେ ଯିବା ପାଇଁ ତ୍ରିପାଠୀ ବାବୁଙ୍କର ମନ ଡ଼ାକିଲା ନାହିଁ । ଭାରୁଆଙ୍କୁ ବିଦାକରି ବିଲେଇନାଳି ବୋଲି ଗୋଟିଏ ଗାଁରେ ରାତ୍ରିଯାପନ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲେ ।

ବିଲେଇନାଳିର ପ୍ରଧାନ ଆଜ୍ଞାଙ୍କର ପରିଚୟ ପାଇ ଆଦରରେ ନିଜ ଘରକୁ ଡାକି ନେଲେ । ମାଷ୍ଟ୍ର ଆଜ୍ଞା, ପୁଣି ଅତିଥି ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଗାଁରେ ବିଜେ କରିଛନ୍ତି ଶୁଣି ଝାଞ୍ଜ ଖୋଳ ଇତ୍ୟାଦି ବଜାଇ ଅଭ୍ୟାଗତଙ୍କ ପାଇଁ ସଙ୍କୀର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରାଗଲା । 

ଗୋଟିଏ ମଧ୍ୟବୟସ୍କା ଭଦ୍ରମହିଳା ଆଣି ଚାଉଳ, ଡାଲି, କାଠ, ଆଚାର ଇତ୍ୟାଦି ଆଜ୍ଞାଙ୍କ ରହିବା ଘରେ ଯୋଗାଇଦେଲେ । ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗୋସେଇଁ ତ ଆଉ ଅଜାତି ହାତ ରନ୍ଧା ଖାଇବେ ନାହିଁ । 

କିନ୍ତୁ ଏ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କ ହାତରେ ଯେ ଆକ୍ଷରିକ ଭାବରେ ଖଡ଼ା ସିଝେ ନାହିଁ, ମହିଳାଜଣଙ୍କ ବା କାହୁଁ ଜାଣିବେ । ସେ ଅନୁରୋଧ ରକ୍ଷାକରି ଆଟିକାଟି ବସେଇ ଦେଲେ । ପରିବା ମଧ୍ୟ କାଟିଦେଲେ । ମାତ୍ର ତାହା ପରେ ଏହି ସାମାନ୍ୟ ରୋଷେଇ ଟିକକ କରିବାପାଇଁ ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କୁ ଲାଗିଗଲା ଘଣ୍ଟାକରୁ ଉପରେ । 

ଶେଷକୁ ରାନ୍ଧିଲେ ଚାଉଳିଆ ଭାତ ଓ ଦରସିଝା ଡ଼ାଲି । ଦରଖିଆ ହୋଇ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗୋସେଇଁ ଉଠିଲେ । ଅର୍ଦ୍ଧଭୁକ୍ତ ହୋଇ ମହିଳା ଜଣଙ୍କଠାରୁ ନିଜର ରନ୍ଧନ ଅପଟୁତା ପାଇଁ କିଛି ମଧୁୁର ଗଞ୍ଜଣା ମଧ୍ୟ ଶୁଣିଲେ ।

ଅକ୍ଟୋବର ମାସ ଆରମ୍ଭରେ ମଧ୍ୟ ସେତେବେଳେ ସେଠାରେ ବହୁତ ଶୀତ । କୁଙ୍କୁରିକାଙ୍କୁରି ହୋଇ ଶୋଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରି ବିଫଳ ହୋଇ ଶେଷକୁ ପଦାକୁ ଆସି ଦେଖିଲେ ଲୋକେ ନିଆଁ ପୋଉଁଛନ୍ତି । ଘଡ଼ିକାଳକ ନିଆଁ ପୋଇଁ ଟିକିଏ ସାଷ୍ଟାମ ହୋଇ ଶେଷକୁ ଶୋଇବାକୁ ଗଲେ । 

ସକାଳୁ ଉଠି ବିଲୁଆନାଳିର ଜଣେ ଭାରୁଆ ସହ ଗସ୍ତ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଠାକୁରଗଡ଼କୁ । ବାଟରେ କେତେ ଯେ ବିଲମାଳ, କେତେ ଯେ ଜଙ୍ଗଲ, ତାହାର ଇୟତ୍ତା ନାହିଁ । 

ଅନେକ ବାଟ ଏପରି ଚାଲିଲା ପରେ ଦିଶିଲା ଗୋଟିଏ ନାଲିମାଟିର ସଡ଼କ ଯାହା ପଡ଼ିଥିଲା ଠାକୁରଗଡ଼କୁ । ସେହି ରାସ୍ତାର ଦର୍ଶନ ଅପୂର୍ବ ହର୍ଷ ଆଣିଦେଲା କୁଷ୍ଟଁ ବାବୁଙ୍କ ମନରେ - ଗନ୍ତବ୍ୟସ୍ଥଳ ନିକଟ ହୋଇ ଆସିଲାଣି ବୋଲି । 

ରାସ୍ତା ଦୁଇକଡ଼ରେ ଆକାଶକୁ ଖେଞ୍ଚୁଥିବା ଡେଙ୍ଗା ପଞ୍ଚାଧାର ପରବତ । ପଞ୍ଚାଧାରକୁ ଲାଗିକରି ତାହାରି ତଳେ, ରାସ୍ତା ପାଖରେ ଠାକୁରଗଡ଼ ଗାଁ । ସେଠି ଠିଆହୋଇଥାଏ ରଜାଘର ହାତୀ, ରଜାଘର କର୍ମଚାରୀ ତ୍ରିପାଠୀ ବାବୁଙ୍କର ଅପେକ୍ଷାରେ କାଲିଠୁଁ ।

ଠାକୁରଗଡ଼ ଥାନାଠାରେ କିଛି ପୋଲିସ କର୍ମଚାରୀ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାଆନ୍ତି ତା'ଙ୍କୁ । ସେମାନେ ପରିଚୟ ପାଇ ଗାଧୋଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଦେଲେ । ଚାହା ଜଳଖିଆର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲା । 

ତ୍ରିପାଠୀବାବୁ ସେତେବେଳେ ଚାହା ଖାଉନଥାନ୍ତି । କିଛି ସାମାନ୍ୟ ଜଳଖିଆ ପରେ ଆଠମଲ୍ଲିକ ଉଦେ୍ଧଶ୍ୟରେ ହାତୀ ପିଠିରେ ବସି ଯାତ୍ରା ଦିନ ଦୁଇଟାବେଳେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । 

ସେଠୁ ଆଠମଲ୍ଲିକକୁ ବାଟ ପାଖାପାଖି ଚଉଦ ମାଇଲି । ମଝିରେ ପଞ୍ଚାଧାର ପାହାଡ଼ । ଚାରିପଟେ ଜଙ୍ଗଲ । କେଉଁଠି କେଉଁଠି ଗଭୀର ଖାଇ । ରାସ୍ତା ଚାରିପାଖେ ପ୍ରକୃତିର ଲୀଳାକ୍ଷେତ୍ର - ବିଲ, ଜଙ୍ଗଲି ଝରଣା, ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଇଉରୋପୀୟ ଲ୍ୟାଣ୍ଡସ୍କେପ୍ କଳାକାର ଆଙ୍କି ଦେଇଥିବା ଭଳି ଛୋଟ ଛୋଟ ପଲ୍ଲୀଗାଁ । 

କେତେବେଳେ ଆଠମଲ୍ଲିକରେ ହାତୀ ପହଞ୍ଚିଗଲାଣି ବୋଲି କବିଙ୍କୁ ଆଉ ଜଣା ନାହିଁ । ପ୍ରକୃତିରାଣୀର ମାୟାରେ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଆତ୍ମବିସ୍ମୃତ । 

ହାତୀଆଳ "ହେଇ ଗଡ଼ ଦିଶିଲାଣି" ବୋଲି ଡ଼ାକଦେବାରୁ ସ୍ୱପ୍ନ ଭାଙ୍ଗିଗଲା କବିଙ୍କର । ଠିକ୍ ପାଞ୍ଚଟାବେଳେ ଯାଇ ହାତୀ ପହଞ୍ଚିଲା ହର୍ଯ୍ୟଷ ବାବୁଙ୍କ ଦୁଆର ଆଗରେ । ଆଠମଲ୍ଲିକ ଗଡ଼ରେ ।

ଟୀକା: ଲେଖାଟି ପାଇଁ ଉପାଦାନ କବି କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ‘ନିରବଧି ନିରବ’ରୁ ନିଆଯାଇଛି । ଲେଖକ ଦ୍ୱାରା ବହିଟିର ବ୍ୟବହୃତ ସଂସ୍କରଣଟି ୨୦୧୩ ମସିହାରେ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲ୍ଲାର ବାଲୁଗାଁସ୍ଥ ପ୍ରକାଶକ ‘ସମନ୍ୱୟ’ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ । ଏହି ଆଲେଖଟି ପ୍ରଥମେ ପାକ୍ଷିକ ପତ୍ରିକା 'ସମଦୃଷ୍ଟି'ରେ ଛପିଥିଲା ।