Perhaps, one day

Ramakanta Samantaray

Translated by Sailen Routray

commons.wikimedia.org/Dominicus Johannes Bergsma

One day, perhaps,

I will just go somewhere.

Venus would be asleep then.

I would tell her after waking her up

let's go now,

we don't have anything to do anymore.   

After that perhaps you would come out

of the thorny garden you have created.

Perhaps you would think of me

standing under the mango tree

beside the pond in the backyard.

After trillions of years

that day the rainbow's face will be visible

across the hill in your village.

And two tear drops would roll down

from your eyes that would have just woken up.

There may not be anyone beside you

to be with you for your grief

for me

and for the rainbow.

Note: The Odia original of this translated poem is sourced from the poetry collection 'Asaranti rekhachitra', published in 2022 by Bhubaneswar-based publication house Barsha Publication. The poet Ramakanta Samantaray, born in 1972, has studied painting at the Bibhuti Kanungo College of Art and Craft (Bhubaneswar), and Odia Literature and Language at the Utkal University (Bhubaneswar). His doctoral work was a meditation on contemporary theatre in Odia. With this combination of literature, language, and the visual arts, he has been constantly working to create hybrid narratives. Apart from being a painter, he has also published fifteen books, including collections of poems and short stories, and novels. He has written and published articles on art, artists, and monographs in Odia. He presently lives and works in Bhubaneswar. 

କୁଷ୍ଟଁବାବୁଙ୍କ ଆଠମଲ୍ଲିକ ଯାତ୍ରା

ଶୈଲେନ ରାଉତରାୟ

ଆଠମଲ୍ଲିକର ରାଜଉଆସ
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍/ ଜେ.କେ.ବି. ଏଡିଟ୍‌ଜ୍

ପ୍ରଥିତଯଶା କବି ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ତ୍ରିପାଠୀ ସେତେବେଳେ କଟକ ଟ୍ରେନିଙ୍ଗ୍ ଇସ୍କୁଲରୁ ଶିକ୍ଷା ସମାପ୍ତ କରି କଟକରେ ହିଁ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥାଆନ୍ତି । ବସା ଥାଏ ବରୁଣେଇ ମେସ୍‌ରେ । ଦୁଇଟି ଇସ୍କୁଲୁ ପଢ଼ୁଆ ଝିଅ - ବେଣୁ ଓ ବୀଣାଙ୍କୁ ଟିଉସନ କରି ଗୁଜୁରାଣ ନିର୍ବାହ କରୁଥାଆନ୍ତି । 

ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାକିରି ବାକିରି କିଛି ହୋଇନଥାଏ । ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ଘଣ୍ଟାଏ ଲେଖାଏ ପଢ଼ାନ୍ତି । ମାସକୁ ସାତ ଟଙ୍କା ମିଳେ । ସେଇ କେତୋଟି ମାସ ଭିତରେ ପିଲାଏ ଇଂରାଜୀ ଲେଖିବା କହିବା ଟିକକ ଶିଖିଗଲେ । 

ମାତ୍ର କୁଷ୍ଟଁ ବାବୁ ସେତକ ଟଙ୍କାରେ ଦୁଃଖସୁଖରେ, ବଡ଼ ଅଭାବରେ ଚଳୁଥାଆନ୍ତି । ଏପରି ତିନି ମାସ ଟାଣି ନେଲା ପରେ ଆଠମଲ୍ଲିକ ଇସ୍କୁଲୁରେ ସେକେଣ୍ଡ ମାଷ୍ଟର ଭାବରେ ଖଣ୍ଡିଏ ଚାକିରୀ ମିଳେ ତ୍ରିପାଠୀ ଆଜ୍ଞାଙ୍କୁ ।

ଆଠମଲ୍ଲିକ ଇସ୍କୁଲୁର ନାଁ ସେତେବେଳେ ଭିକ୍ଟୋରିଆ ମାଇନର ସ୍କୁଲ୍ । କେଉଁ ଦୂର ଗଡ଼ଜାତରେ । ସେତେବେଳେ ମାଷ୍ଟର ଟ୍ରେନିଙ୍ଗ ପାଇଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସଙ୍ଖ୍ୟା କମ । ହେଲେ ଇସ୍କୁଲୁ ସଙ୍ଖ୍ୟା ତହୁଁ ଆହୁରି କମ । ତେଣୁ ତ୍ରିପାଠୀ ଆଜ୍ଞା ମନ ସ୍ଥିର କଲେ ଗଡ଼ଜାତରେ ଯାଇ ମାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଟି କରିବା ପାଇଁ । 

ଆଠମଲ୍ଲିକ ଇସ୍କୁଲୁର ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ସେତେବେଳେ ଥିଲେ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ହର୍ଯ୍ୟଷ କୁମାର ଦାସ । ଓଳସିଂହ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ବାବୁ ପାଠ ପଢ଼ୁଥିବା ବେଳେ ଦାସେ ଆଜ୍ଞା ତାଙ୍କର ଶିକ୍ଷକ ଥିଲେ । ଉତ୍ତମ ଅଧ୍ୟାପକ । ସାହେବୀ ଆଦବକାଇଦା । ଆଠମଲ୍ଲିକ ମାଇନର ସ୍କୁଲ୍‌ରେ ୧୯୩୩ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ସାତ ତାରିଖରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ଡ଼ାକରା ଆସିଥିଲା ।

ତ୍ରିପାଠୀ ଆଜ୍ଞା ପ୍ରଥମେ ଗାଁରୁ ଆସିଲେ କଟକ । କଟକରେ ଦରକାରୀ ଲୁଗାପଟା, ଟ୍ରଙ୍କ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆସବାସ ପତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି କିଣାଗଲା । ତାହା ପରେ ତା’ ଆରଦିନ ତାଳଚେର ପାଇଁ ଉଦ୍ଧିଷ୍ଟ ରେଳଗାଡ଼ିରେ ବସି ମେରାମଣ୍ଡଳି ଇଷ୍ଟେସନ । 

ମେରାମଣ୍ଡଳିରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ଦିନ ଦଶଟାରେ । ମେରାମଣ୍ଡଳିରୁ ସମ୍ବଲପୁର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେତେବେଳେ ମିଶ୍ର କୁମ୍ପାନିର ବସ ଖଣ୍ଡିଏ ଚାଲୁଥିଲା । ସେଥିରେ ଯାତ୍ରା ହେଲା ଅନୁଗୁଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତେ । ସେଠାରେ ଗୋଟିଏ ହୋଟେଲରେ ଜଳପାନ କିଛି ହେଲା । 

ତାହାପରେ ସମ୍ବଲପୁର ଯାଉଥିବା ଆଉ ଗୋଟିଏ ମଟରରେ ବସି ବାବୁ ପହଞ୍ଚିଲେ ଆଠମଲ୍ଲିକ ରାଜ୍ୟର ହଣ୍ଡପା ବୋଲି ଗୋଟିଏ ଜେଗାରେ । ଜେଗା ବୋଇଲେ ନିରୁତା ଗାଁ ଖଣ୍ଡିଏ । 

ଲୋକଙ୍କର ଘରଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟ ନୁଆଁଣିଆ ଚାଳଘର । ହେଲେ ସବୁ ଭାରୀ ସଫାସୁତୁରା । ଗୋବରରେ ଲିପା ପୋଛା ହୋଇ ନିର୍ମଳ । ହଣ୍ଡପା ରାସ୍ତାରେ ଚାରି ଆଡ଼େ ଅଗନାଅଗନି ବନସ୍ତ । ଗୁଣ୍ଠୁଣି ହାତୀ ଭଳିଆ କାଉନ୍ଦିଆ ପାହାଡ଼ ମାଳକୁମାଳ ।

ହଣ୍ଡପାରେ ଥାଏ ଡ଼ାକ୍ତରଖାନା ଗୋଟିଏ । ହର୍ଯ୍ୟଷ ବାବୁଙ୍କର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁସାରେ ତ୍ରିପାଠୀଏ ପହଞ୍ଚିଲେ ହଣ୍ଡପା ଡ଼ାକ୍ତରଖାନାର ଡ଼ାକ୍ତରଙ୍କ ପାଖରେ । 

ସେଠି ଅବସ୍ଥାପିତ ବୁଢ଼ା ଡ଼ାକ୍ତର ଜଣକ କୁଷ୍ଟଁ ବାବୁଙ୍କୁ ଭାରି ଆରେଇଲେ । ରହିବାକୁ ଓ ଶୋଇବାକୁ ଡ଼ାକ୍ତରଖାନାରେ ଜେଗା ଦେଲେ । ତାହା ସହ ରାତିକୁ ଖାଇବାକୁ ପରସିଲେ ସରୁ ଚାଉଳର ଭାତ, ଖଟାମିଠା ଦେଇ ରନ୍ଧା ହୋଇଥିବା ଦେଶୀ ହରଡ଼ଡ଼ାଲି ଓ ମୁସୁମୁସୁ ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ି ଭଜା । 

ତାହାପର ଦିନ ସକାଳ ହେଲା । ହଣ୍ଡପାର କିଛି ପିଲା ଆଠମଲ୍ଲିକର ଇସ୍କୁଲରେ ପାଠ ପଢ଼ନ୍ତି । ତ୍ରିପାଠୀ ବାବୁ ଯେ ସେକେଣ୍ଡେ ମାଷ୍ଟର ହୋଇ ସେଠାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ସେ ଖବର ପାଇ କିଛି ପିଲାଙ୍କର ବାପାମାନେ ମାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାକୁ ଆସିଲେ । ସେମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ପାଇଁ ଭାରୁଆ ଗୋଟିଏ ଠିଇକି କଲେ । ଗନ୍ତବ୍ୟ ସ୍ଥାନ - ଠାକୁରଗଡ଼ ବୋଲି ଗୋଟିଏ ଜେଗା ।

ରାସ୍ତାଟି ଗୋହିରିଆ । ନିରୁତା ଜଙ୍ଗଲିଆ ନୁହେଁ । ଠାଆକୁଠାଆ ସୋରିଷର ବିଲ । ତାହା ପରେ କିଛି ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ ଓ ପୁଣି କିଛି ମେଲା । ଓ ପୁଣି ସୋରିଷର ବିଲ । ଓ ହାତଗଣତି କେଇଟି ଘରକୁ ମିଶେଇ ସାହିଟିଏ । 

ବାଟରେ ଅଁଳା ଗଛରେ କୋଳି ନାଛି ହୋଇଥାଏ ଅଶିଣମାସର ଆକାଶରେ ତରା ପରି । ଭାରୁଆ ଜଣଙ୍କ ଚୁପଚାପ ଲୋକ । ନ ପଚାରିଲେ କିଛି କଥାବାର୍ତ୍ତା ନାହିଁ । 

ଅନ୍ଧାର ମାଡ଼ି ଆସୁଥାଏ । ଠାକୁରଗଡ଼ ଥାଏ କିଛି ଦୂରରେ । ଜଙ୍ଗଲିଆ ରାସ୍ତାରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ପରେ ଯିବା ପାଇଁ ତ୍ରିପାଠୀ ବାବୁଙ୍କର ମନ ଡ଼ାକିଲା ନାହିଁ । ଭାରୁଆଙ୍କୁ ବିଦାକରି ବିଲେଇନାଳି ବୋଲି ଗୋଟିଏ ଗାଁରେ ରାତ୍ରିଯାପନ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲେ ।

ବିଲେଇନାଳିର ପ୍ରଧାନ ଆଜ୍ଞାଙ୍କର ପରିଚୟ ପାଇ ଆଦରରେ ନିଜ ଘରକୁ ଡାକି ନେଲେ । ମାଷ୍ଟ୍ର ଆଜ୍ଞା, ପୁଣି ଅତିଥି ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଗାଁରେ ବିଜେ କରିଛନ୍ତି ଶୁଣି ଝାଞ୍ଜ ଖୋଳ ଇତ୍ୟାଦି ବଜାଇ ଅଭ୍ୟାଗତଙ୍କ ପାଇଁ ସଙ୍କୀର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରାଗଲା । 

ଗୋଟିଏ ମଧ୍ୟବୟସ୍କା ଭଦ୍ରମହିଳା ଆଣି ଚାଉଳ, ଡାଲି, କାଠ, ଆଚାର ଇତ୍ୟାଦି ଆଜ୍ଞାଙ୍କ ରହିବା ଘରେ ଯୋଗାଇଦେଲେ । ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗୋସେଇଁ ତ ଆଉ ଅଜାତି ହାତ ରନ୍ଧା ଖାଇବେ ନାହିଁ । 

କିନ୍ତୁ ଏ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କ ହାତରେ ଯେ ଆକ୍ଷରିକ ଭାବରେ ଖଡ଼ା ସିଝେ ନାହିଁ, ମହିଳାଜଣଙ୍କ ବା କାହୁଁ ଜାଣିବେ । ସେ ଅନୁରୋଧ ରକ୍ଷାକରି ଆଟିକାଟି ବସେଇ ଦେଲେ । ପରିବା ମଧ୍ୟ କାଟିଦେଲେ । ମାତ୍ର ତାହା ପରେ ଏହି ସାମାନ୍ୟ ରୋଷେଇ ଟିକକ କରିବାପାଇଁ ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କୁ ଲାଗିଗଲା ଘଣ୍ଟାକରୁ ଉପରେ । 

ଶେଷକୁ ରାନ୍ଧିଲେ ଚାଉଳିଆ ଭାତ ଓ ଦରସିଝା ଡ଼ାଲି । ଦରଖିଆ ହୋଇ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗୋସେଇଁ ଉଠିଲେ । ଅର୍ଦ୍ଧଭୁକ୍ତ ହୋଇ ମହିଳା ଜଣଙ୍କଠାରୁ ନିଜର ରନ୍ଧନ ଅପଟୁତା ପାଇଁ କିଛି ମଧୁୁର ଗଞ୍ଜଣା ମଧ୍ୟ ଶୁଣିଲେ ।

ଅକ୍ଟୋବର ମାସ ଆରମ୍ଭରେ ମଧ୍ୟ ସେତେବେଳେ ସେଠାରେ ବହୁତ ଶୀତ । କୁଙ୍କୁରିକାଙ୍କୁରି ହୋଇ ଶୋଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରି ବିଫଳ ହୋଇ ଶେଷକୁ ପଦାକୁ ଆସି ଦେଖିଲେ ଲୋକେ ନିଆଁ ପୋଉଁଛନ୍ତି । ଘଡ଼ିକାଳକ ନିଆଁ ପୋଇଁ ଟିକିଏ ସାଷ୍ଟାମ ହୋଇ ଶେଷକୁ ଶୋଇବାକୁ ଗଲେ । 

ସକାଳୁ ଉଠି ବିଲୁଆନାଳିର ଜଣେ ଭାରୁଆ ସହ ଗସ୍ତ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଠାକୁରଗଡ଼କୁ । ବାଟରେ କେତେ ଯେ ବିଲମାଳ, କେତେ ଯେ ଜଙ୍ଗଲ, ତାହାର ଇୟତ୍ତା ନାହିଁ । 

ଅନେକ ବାଟ ଏପରି ଚାଲିଲା ପରେ ଦିଶିଲା ଗୋଟିଏ ନାଲିମାଟିର ସଡ଼କ ଯାହା ପଡ଼ିଥିଲା ଠାକୁରଗଡ଼କୁ । ସେହି ରାସ୍ତାର ଦର୍ଶନ ଅପୂର୍ବ ହର୍ଷ ଆଣିଦେଲା କୁଷ୍ଟଁ ବାବୁଙ୍କ ମନରେ - ଗନ୍ତବ୍ୟସ୍ଥଳ ନିକଟ ହୋଇ ଆସିଲାଣି ବୋଲି । 

ରାସ୍ତା ଦୁଇକଡ଼ରେ ଆକାଶକୁ ଖେଞ୍ଚୁଥିବା ଡେଙ୍ଗା ପଞ୍ଚାଧାର ପରବତ । ପଞ୍ଚାଧାରକୁ ଲାଗିକରି ତାହାରି ତଳେ, ରାସ୍ତା ପାଖରେ ଠାକୁରଗଡ଼ ଗାଁ । ସେଠି ଠିଆହୋଇଥାଏ ରଜାଘର ହାତୀ, ରଜାଘର କର୍ମଚାରୀ ତ୍ରିପାଠୀ ବାବୁଙ୍କର ଅପେକ୍ଷାରେ କାଲିଠୁଁ ।

ଠାକୁରଗଡ଼ ଥାନାଠାରେ କିଛି ପୋଲିସ କର୍ମଚାରୀ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାଆନ୍ତି ତା'ଙ୍କୁ । ସେମାନେ ପରିଚୟ ପାଇ ଗାଧୋଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଦେଲେ । ଚାହା ଜଳଖିଆର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲା । 

ତ୍ରିପାଠୀବାବୁ ସେତେବେଳେ ଚାହା ଖାଉନଥାନ୍ତି । କିଛି ସାମାନ୍ୟ ଜଳଖିଆ ପରେ ଆଠମଲ୍ଲିକ ଉଦେ୍ଧଶ୍ୟରେ ହାତୀ ପିଠିରେ ବସି ଯାତ୍ରା ଦିନ ଦୁଇଟାବେଳେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । 

ସେଠୁ ଆଠମଲ୍ଲିକକୁ ବାଟ ପାଖାପାଖି ଚଉଦ ମାଇଲି । ମଝିରେ ପଞ୍ଚାଧାର ପାହାଡ଼ । ଚାରିପଟେ ଜଙ୍ଗଲ । କେଉଁଠି କେଉଁଠି ଗଭୀର ଖାଇ । ରାସ୍ତା ଚାରିପାଖେ ପ୍ରକୃତିର ଲୀଳାକ୍ଷେତ୍ର - ବିଲ, ଜଙ୍ଗଲି ଝରଣା, ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଇଉରୋପୀୟ ଲ୍ୟାଣ୍ଡସ୍କେପ୍ କଳାକାର ଆଙ୍କି ଦେଇଥିବା ଭଳି ଛୋଟ ଛୋଟ ପଲ୍ଲୀଗାଁ । 

କେତେବେଳେ ଆଠମଲ୍ଲିକରେ ହାତୀ ପହଞ୍ଚିଗଲାଣି ବୋଲି କବିଙ୍କୁ ଆଉ ଜଣା ନାହିଁ । ପ୍ରକୃତିରାଣୀର ମାୟାରେ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଆତ୍ମବିସ୍ମୃତ । 

ହାତୀଆଳ "ହେଇ ଗଡ଼ ଦିଶିଲାଣି" ବୋଲି ଡ଼ାକଦେବାରୁ ସ୍ୱପ୍ନ ଭାଙ୍ଗିଗଲା କବିଙ୍କର । ଠିକ୍ ପାଞ୍ଚଟାବେଳେ ଯାଇ ହାତୀ ପହଞ୍ଚିଲା ହର୍ଯ୍ୟଷ ବାବୁଙ୍କ ଦୁଆର ଆଗରେ । ଆଠମଲ୍ଲିକ ଗଡ଼ରେ ।

ଟୀକା: ଲେଖାଟି ପାଇଁ ଉପାଦାନ କବି କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ‘ନିରବଧି ନିରବ’ରୁ ନିଆଯାଇଛି । ଲେଖକ ଦ୍ୱାରା ବହିଟିର ବ୍ୟବହୃତ ସଂସ୍କରଣଟି ୨୦୧୩ ମସିହାରେ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲ୍ଲାର ବାଲୁଗାଁସ୍ଥ ପ୍ରକାଶକ ‘ସମନ୍ୱୟ’ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ । ଏହି ଆଲେଖଟି ପ୍ରଥମେ ପାକ୍ଷିକ ପତ୍ରିକା 'ସମଦୃଷ୍ଟି'ରେ ଛପିଥିଲା ।